دوگانه مقاله محوری یا مساله محوری؛
کمتر از یک درصد رساله ها کاربردی هستند
هوا فضا: به گزارش هوا فضا، رئیس ایرانداک در مورد رصد میزان کاربردی بودن رساله های ثبت شده در ایرانداک، توضیح داد: در زمان ثبت رساله ها در ایرانداک این سؤال از افراد پرسیده می شود که این رساله یا رساله تا چه میزان سفارش یک مجموعه بوده و یا کاربردی بوده است؟ متاسفانه تابحال این میزان کمتر از یک درصد بوده است. این نشان داده است که مدعی العموم و دانشگاه مسئله را حل کرده، ولی صاحب مسئله نسبت به آن واقف نیست و یا به دنبال حل صورت مسئله بوده و یا مشکل خویش را با یک کالای وارداتی حل کرده است.
به گزارش هوا فضا به نقل از ایسنا، دکتر محمد حسن زاده در نشست علمی تخصصی با عنوان «نقش دانشگاه ها در نظام حکمرانی و توسعه کشور؛ دوگانه مقاله محوری یا مسئله محوری» که امروز (سه شنبه ۳۰ آبان ماه) در مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری برگزار شد؛ به مرور تاریخچه ای از نظام انتشار پرداخت و اظهار داشت: نظام انتشار از دورانی شروع شد که عالمان در زمان مطالعه، آزمایش، سفر و... به جهت اینکه دوستان عالم خویش را در جریان کارهای علمی خود قرار دهند، به آنها نامه می نوشتند. این نامه ها به مرور زمان به مجلات تبدیل شدند و در مرور زمان، انتشار این نامه ها شکل اقتصادی گرفتند و افرادی که آنها را منتشر می کردند، آنها را به فروش می رساندند. به این افرادی که نامه ها را منتشر می کردند، «دروازه بانان دانش » می گفتند و بین دانشمند و مخاطبان آنها قرار می گرفتند.
وی افزود: به مرور زمان عنوان شد که اگر دانشمندی یافته ها و حرف های خویش را منتشر نکند، دیگران در جریان قرار نمی گیرند و رفته رفته جریان «publish or perish» (منتشر کن یا نابود شو) شکل گرفت. به این معنا که اگر یک دانشمند ایده ها و یافته های خویش را منتشر نکند، انگار که وجود ندارد. اگر ابوعلی سینا رساله ها و کتاب های خویش را منتشر نمی کرد، امروز هیچ نشانه ای از او وجود نداشت.
رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) ضمن انتقاد از رویکرد افراطی در این موضوع، اظهار داشت: همانطور که همیشه افراط هم در کارها اتفاق می افتد، در ابتدا هر چیزی که دانشمندان منتشر می کردند، معنادار، پرارزش و نشان دهنده تجربیات پرارزش دانشمندان بود. ولی در ادامه با انتشارات با copy-pastها و کارهایی که به اسم مقاله منتشر می شدند، جایگزین شد. از سوی دیگر علم جویی رسیدن به علم اصیل، تحت الشعاع انتشار قرار گرفت و به جای این که بیشتر به اصل علم توجه گردد، به انتشار علم توجه شد.
وی با بیان اینکه این دو موضوع، اصل انتشارات را زیر سوال نمی برد، اظهار داشت: همچنان اصل «منتشر کن یا نابود شو» وجود دارد، ولی چیزی که فرد منتشر می کند، اهمیت بیشتری دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با تکیه بر اینکه تشخیص ارزش مقاله های انتشار یافته، به عهده جامعه علمی است؛ اظهار نمود: نظام علمی باید خودش را پالایش کند تا هر چیزی به اسم مقاله و مدرک علمی منتشر نشود. بنابراین فرایند peer review یا داوری هم ترازان بوجود آمده است.
باید دست کسی را که مقاله پرارزش منتشر می کند، بوسید
وی با تکیه بر اهمیت انتشار مقاله های علمی، اضافه کرد: ازاین رو مقاله به خودی خود، چیز بدی نیست و بسیار پرارزش است. کسی که مقاله ای را منتشر می کند، در مرحله اول زکات علم را پرداخت می کند و وظیفه حرفه ای خویش را انجام می دهد. همینطور زمینه را جهت استفاده دیگران فراهم می آورد. ازاین رو ما باید دست این فرد را ببوسیم. ولی نظام علمی هم باید حساسیت داشته باشد که هر چیزی به اسم مقاله علمی منتشر نشود و از انتشار شبه علم، یافته های جعلی و ناسالم و مقاله های جعلی جلوگیری نماید. این کار در سطح بین المللی شروع شده و همواره درحال پایش است.
حسن زاده با بیان اینکه مسئله و مقاله؛ دوگانه ای در مقابل هم نیستند، اظهار نمود: علم باید مسئله محور باشد. این یک مبحث بدیهی است و از روز اول که دانشمندان بر اساس مسئله، کار علمی را شروع کردند. پژوهش بدون مسئله، تفنن است و دردی را دوا نمی کند.
مقاله ها همواره دارای مسئله هستند، ولی گاهی صاحب مسئله مشخص نیست
وی با بیان اینکه برخی مسئله ها دارای صاحب هستند و برخی دیگر صاحب آنها مشخص نمی باشد، توضیح داد: بخشی از مسئله ها مسائلی هستند که صاحب دارند؛ مثلا خودروساز می گوید نیازمند اینست که سوخت خودرو های تولیدی خویش را کم کند و مسئله خویش را عنوان می کند. یک پژوهشگر یا دانشگاه یا مرکز تحقیق و توسعه پا پیش می گذارد و مسئله خودروساز را حل می کند. این شکل حل مسئله در دنیا رایج است و شرکتی مانند تویوتا ۴ درصد از درآمد خویش را برای تحقیق و توسعه صرف می کند تا در بازار نوآوری داشته باشد. در دنیا ۳ تریلیون دلار برای تحقیق و توسعه صرف می شود تا مسائل حل شوند.
رئیس ایرانداک در رابطه با مسائلی که صاحب مشخص ندارند، اظهار داشت: برخی مسائل صاحب مشخص ندارند و صاحب آنها مدعی العموم است. این مورد مسئله جامعه هست، ولی امکان دارد ۱۰ سال آینده مطرح شود و جامعه با آن درگیر شود، دانشگاه ها در مقام مدعی العموم این مسائل را حل می کنند.
وی تصریح کرد: سیاست گذار معمولا حل مسائل بدون صاحب را نمی بیند و عنوان می کند که دانشگاه مسائلی را حل کرده که به درد جامعه نمی خورد. در صورتیکه باید جامعه را توانمند نماییم تا از مسائلی که در دانشگاه حل شده، استفاده نماید.
حسن زاده به ذکر مثالی در مورد دوران همه گیری کرونا پرداخت و اظهار داشت: در دوران شیوع کرونا، در دنیا این دانشگاه ها بودند که با بررسی مقالات پیشین این ویروس را شناسایی نمودند و بر روی آن مطالعه انجام دادند و مشکل را حل کردند. اگر مقالات قبلی وجود نداشتند، سال ها طول می کشید تا این مشکل حل شود.
وی با بیان اینکه اگر دانشگاه مسئله ای را حل می کند، یا امروز صاحب یا طالب دارد یا در آینده؛ اظهار داشت: بنابراین است که در دنیا در دانشگاه ها پول می ریزند.
حسن زاده تصریح کرد: دوگانه مقاله محوری یا مسئله محوری را باید به مبحث «مقالات مسئله محور» یا «سیاست گذاری مبتنی بر دانش» تبدیل نماییم. آن زمان است که می بینیم مقاله ها و پژوهشها ارزش پیدا می کنند.
کمتر از یک درصد از رساله های ثبت شده کاربردی هستند
وی در مورد رصد میزان کاربردی بودن رساله های ثبت شده در ایرانداک، توضیح داد: در ایرانداک گنجینه ای از رساله ها و همه مدارک علمی در ایران وجود دارد. در زمان ثبت رساله ها این سؤال از افراد پرسیده می شود که این رساله یا رساله تا چه میزان سفارش یک مجموعه بوده و یا کاربردی بوده است؟ متاسفانه تابحال این میزان کمتر از یک درصد بوده است. این نشان داده است که مدعی العموم و دانشگاه مسئله را حل کرده، ولی صاحب مسئله نسبت به آن واقف نیست و یا به دنبال حل صورت مسئله بوده و یا مشکل خویش را با یک کالای وارداتی حل کرده است.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه دانش و عملکرد دانشمندان بعنوان عامل توسعه در نظر گرفته می شود، اظهار داشت: در کشور ما از برنامه چهارم توسعه تا کنون توجه جدی به دانش شده است و در برنامه های ما دانش جایگاه خوبی دارد. ولی برای اینکه دانش عامل توسعه شود، باید در چهار بخش «حکمرانی و سیاست»، «فراهم کردن زیرساخت ها و ارتباطات»، «نیروی انسانی و مهارت» و «تحول و همگامی» به دانش توجه گردد.
ضرورت نگاه اکوسیستمی به نظام دانش
وی با تکیه بر اینکه باید نگاه اکوسیستمی به نظام دانش داشته باشیم، اظهار داشت: پژوهشگر یک عامل در این اکوسیستم است، مدیر، سیاست گذار، استاد راهنما، نظام انتشار مقاله هر یک عاملی در این اکوسیستم هستند و اگر هر یک از این اجزا وجود نداشته باشد، این اکوسیستم پابرجا نخواهد بود. اگر به نقش بازیگران در توسعه دانش بنیان توجه نکنیم یا آنها بازی خوبی نداشته باشند و یا به آنها بازی ندهیم، گرفتار صدمه خواهیم شد.
حسن زاده در مورد بازیگران اصلی توسعه دانش بنیان، توضیح داد: در این حوزه مراکز دانش مثل دانشگاه ها، مراکز تحقیق و توسعه، مؤسسات آموزشی مهارتی که دانش را خلق می کنند، نقش جدی دارند. در سمت دیگر بازارهای دانش وجود دارد. باید بازار دانش را فعال نماییم. نمی توان به افرادی که خودشان درحال خلق دانش هستند، بگوییم که برو دانش خویش را به جامعه بده. دانشمند درگیر مسائل پژوهشی و علمی خود است.
وی به تجربه دانشگاه های دنیا در به کارگیری «کارگزاران دانش» پرداخت و اظهار داشت: دانشمندان نمی توانند دانش خویش را به جامعه عرضه کنند. بنابراین گروهی به نام کارگزاران دانش بوجود آمده است. کارگزار دانش باید تجارت، علم، جامعه شناسی و... بلد باشد. کارگزاران دانش در دانشگاه حضور پیدا می کنند؛ می دانند دانشگاه چه چیزی خلق می کند، می داند بازار، جامعه و صنعت چه نیازی دارد و می تواند با هر دو طرف گفتگو کند. در یک دانشگاه خارجی این کارگزاران دانش توانسته اند ۹ میلیون دلار در یک سال برای دانشگاه درآمد ایجاد کنند و مشکلات جامعه را حل کنند. ما به این بخش توجه نداریم.
وی تصریح کرد: همینطور باید نهادهای ویژه خدمت همچون پارک های دانش و فناوری، شتاب دهنده ها و.. را فعال نماییم.
حسن زاده اظهار داشت: باید ارتباط بازیگران اصلی و بخش های مختلف با یکدیگر تعریف شوند تا دانش خلق شده به حل مشکلات منجر شود. اگر این کار را نکنیم و تنها دانشگاه را متهم نماییم که نمی تواند، مشکلات حل نمی گردد. دانشگاه وظیفه خویش را انجام داده است، ولی ماژول های بعدی به دانشگاه متصل نشده و همین سبب شده که حرکت علمی ابتر بماند.
تحول دانش بنیان چه زمانی اتفاق می افتد؟
وی با بیان اینکه برای تحول دانش بنیان احتیاج به سطوح آمادگی وجود دارد، اظهار نمود: سطوح آمادگی همچون زیرساخت های نیروی انسانی، دانشی، فنی، حقوقی، مقرراتی، ارتباطی، برنامه ای و سیاستی باید وجود داشته باشد که باید به آن توجه داشت.
رئیس ایرانداک با بیان اینکه «تحول دانش بنیان زمانی اتفاق می افتد که سطح شیوع داشته باشد»، اظهار نمود: دانش باید بتواند در یک جامعه شیوع پیدا کند. وقتی شکاف وجود داشته باشد، دانش به ساختار سازمان، به سیاستگذاری حکمرانی، به تصمیم گیری سرایت نمی کند و نشانه ای از دانش در تصمیم گیری دیده نمی گردد. ازاین رو حتما باید دستور کار مشخص تعریف نماییم، در مورد آن گفتمان نماییم و تسهیلات واقعی ایجاد نماییم و با شبکه سازی و همکاری بتوانیم سطح شیوع تحول دانش بنیان را در کشور ارتقاء دهیم.
وی در رابطه با اقدامات لازم برای تحول دانش بنیان، توضیح داد: در ابتدا باید بازیگران این عرصه را با هم آشنا نماییم. سپس بسته های موفقیت تعریف نماییم و بگوییم این بسته ها تشکیل دهنده قطار تحول ما هستند. بنیان گذاری شراکت تعریف نماییم تا افراد بتوانند با هم شراکت کنند. ما هنوز مقرراتی نداریم که زمانیکه اساتید با یک شرکت همکاری کردند، سهم هر یک چگونه خواهد بود و سهم دانشگاه چقدر خواهد بود؟ بنیان گذاری شراکت برای دانش، متفاوت از بنیان گذاری شراکت برای ایجاد یک کارخانه است.
وی تصریح کرد: همینطور پشتیبانی خوشه های خلاقیت، توسعه سهم بازار و... هم اقدامات دیگری هستند که باید برای تحول دانش بنیان صورت گیرد.
باید به دنبال تحول دانش بنیان نهادینه باشیم
حسن زاده در رابطه با نوع شناسی تحول دانش بنیان که حکمرانی دانش بنیان در ذیل آن تعریف می شود، توضیح داد: ما یک سطح آمادگی و یک سطوح داریم. اگر سطح آمادگی و سطح شیوع پایین باشد، تحول تحمیلی اتفاق می افتد. مثلا دستور داده می شود که تحول ایجاد شود، ولی تحول ایجاد نمی شود یا تحول تحمیلی ایجاد می شود. اگر سطح آمادگی و سطح شیوع متوسط باشد، تحول تسهیل شده است. این تحولی که اتفاق می افتد، آسان است؛ ولی معلوم نیست که به نتیجه برسد. اگر سطح شیوع و سطح آمادگی، هر دو بالا باشد؛ تحول نهادینه اتفاق می افتد و ما باید به دنبال این باشیم.
وی به تشریح ماتریس تحول دانش بنیان پرداخت و اظهار داشت: این ماتریس از سطح آمادگی و سطح اقدام تشکیل شده است. اگر سطح هر دو پایین باشد، فروپاشی اتفاق می افتد. اگر سطح آمادگی متوسط باشد، هدررفت نیرو و رکود را خواهیم داشت و ایستایی را به بار خواهد آورد. اگر یا سطح آمادگی بالا و یا سطح اقدام بالا باشد؛ ظرفیت اقدام و ریسک شکست را به دنبال خواهد داشت.
وی تصریح کرد: پیشرفت زمانی اتفاق خواهد افتاد که سطح آمادگی و سطح اقدام، هر دو بالا باشد. سطح آمادگی و سطح اقدام را نهادهای برنامه ریز و پشتیبان فراهم می کنند و در هماهنگی با نظام علم می توانند آنرا متعادل و متوازن کنند.
رئیس ایرانداک اظهار نمود: اگر می خواهیم کارآمد باشیم و حکمرانی مبتنی بر خرد دانش داشته باشیم؛ باید نظام علم، فناوری و نوآوری و در کنار آن نظام حکمرانی و نظارت و پایش را به سمت منطقه کارآمدی (یعنی سطح اقدام و سطح آمادگی متوسط و بالا) ببریم. در غیر این صورت ما درجا خواهیم زد.
منبع: aero-space.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب