در گفت وگو با محقق حوزه جغرافیا و تغییر اقلیم مطرح شد؛
بررسی دلیلهای خشكسالی در استانی با ۵ رود بزرگ پرآب!
هوا فضا: به اعتقاد پژوهشگران، خوزستانی ها در طول تاریخ گذشته از آب سالم و تالاب های غیرآلوده برای تغذیه دام ها و محصولات کشاورزی خود بهره مند بودند، ولی حالا وضعیت این استان از حد و اندازه تاب آوری آنها فراتر رفته و این پرسش مطرح است که چگونه سطح زیر کشت برنج ˮدشت عباسˮ که طی دو دهه قبل 40 هزار هکتار بود، حالا به 200 هزار هکتار بالا رفته و چگونه است که بیش از 10 میلیارد متر مکعب آب در رودخانه کارون ذخیره سازی شده، ولی حدود 500 روستای خوزستان با کمبود آب مواجهند و یا از آب های بودار و رسوبی محلی استفاده می کنند؟!
به گزارش هوا فضا به نقل از ایسنا، صدای امروز خوزستان صدای آینده استانهای کشور است. استانی که به واسطه وجود ۵ رود بزرگ که از زاگرس سرچشمه می گیرند، زمینهای جلگه خوزستان را سیراب کرده و به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به خلیج فارس می ریزند و به "پرآب ترین" استان کشور مشهور است.
کارون بزرگترین این رودها، بزرگترین رودخانه ایران است که از کوه های زاگرس مرکزی سرچشمه می گیرد، در نزدیکی شوشتر به آب "دز" می پیوندد و در نزدیکی ورودی اروندرود به خلیج فارس، به این رود می ریزد. رود "کرخه" سومین رود بلند ایران بعد از کارون و سفیدرود است که از کوه های زاگرس سرچشمه می گیرد، بعد از طی مسیری نزدیک به ۷۵۵ کیلومتر، در جهت جنوب غربی به تالاب هورالعظیم در مرز ایران و عراق می ریزد.
آب "دز" از زاگرس مرکزی در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی بروجرد نزدیکی چهاربره جریان می یابد، از کنار شهر اندیمشک و بعد از عبور از سد دز اندیمشک، از میان شهر دزفول می گذرد و در ۱۰۰ کیلومتری جنوب این شهر در بندر قیر به کارون می ریزد. این رود با حجم بالای آب در طول تاریخ شریان حیاتی کشاورزی متمرکز در منطقه بوده است.
رود "مارون" از کوه های راه باریک، سفید و گل گیلک در ۵۳ کیلومتری شمال غرب یاسوج سرچشمه می گیرد، بعد از تلاقی با رود اعلاء در چم هاشم با نام جراحی به راه خود ادامه می دهد و بعد از مشروب کردن دشت رامهرمز و رامشیر و در کل بعد از پیمودن مسافتی نزدیک به ۴۳۸ کیلومتر به خورموسی و خلیج فارس می ریزد. رود "هندیجان" یا زهره از کهگیلویه سرچشمه می گیرد و دو سرشاخه اصلی آن دو رود آب شیرین یا خیرآباد و آب شور یا شولستان است، این رود بعد از گذر از هندیجان به خلیج فارس می ریزد.
این در حالی است که این استان با بالاترین نرخ مهاجرت در بین تمام استانهای ایران بنا به دلایلی مانند آب ناسالم، ریزگردها و هوای نامطبوع، گرمای زیاد هوا و شرایط اقلیمی نامساعد و همینطور بیکاری مواجه می باشد.
به گفته دکتر مقیمی، استاد دانشگاه تهران، زندگی و اندیشه خوزستانی ها از متن محیط طبیعی که در آن زندگی می کنند، حاصل شده است و به محیط طبیعی زندگی خود وابسته و علاقمندند و الان هم معترض آن طبیعتی هستند که از آنها سلب شده است.
در گفت وگویی که ایسنا با دکتر مقیمی، محقق حوزه جغرافیا و تغییر اقلیم و عضو هیات موسس انجمن مخاطره شناسی ایران داشته، جامعه و مسؤولان را با سؤالات اساسی مورد پرسش گری قرار می دهد.
اعتراضات مردم خوزستان در جهت پایداری محیط طبیعی است
دکتر ابراهیم مقیمی، استاد تمام دانشگاه تهران در گفتگو با ایسنا، با اشاره به چالش های کم آبی در استان خوزستان و با تکیه بر این که دولت آینده بر مبنای پایداری محیط طبیعی برنامه داشته باشد، اظهار داشت: بر این اساس از هر وزیر و شخصی که به او مسئولیت داده می شود، خواسته شود راهبردهای فنی-علمی- اجتماعی و مالی پایداری زندگی مردم و سرزمین تحت مدیریت خویش را ارائه نمایند.
وی افزود: اعتراضات خوزستانی ها با اندکی توجه و تهیه برنامه های منطبق با جغرافیای طبیعی در دستگاههای مختلف محیطی قابل پیشبینی و پیشگیری بود؛ چون که زندگی و اندیشه خوزستانی ها از متن محیط طبیعی که در آن زندگی می کنند، حاصل شده است و به محیط طبیعی زندگی خود وابسته و علاقه مندند و الان هم معترض آن طبیعتی هستند که از آنها سلب شده است.
مقیمی تصریح کرد: خوزستانی ها در طول تاریخ گذشته از آب سالم و پاکیزه و تالاب های غیر آلوده برای تغذیه دام ها و محصولات کشاورزی سالم خود بهره مند بودند و الان به علت بعضی اقدامات مغایر با محیط طبیعی طی چند دهه گذشته گرفتار زحمت شده اند؛ ازاین رو باید به خوزستانی ها توجه گردد و به نظر من بیشتر از توجهی که به استان تهران شده است.
این استاد تمام دانشگاه تهران تصریح کرد: هر چند در استان تهران هم مغایرت های اقدامی فراوانی که با محیط طبیعی سنخیت ندارد، مشهود است؛ اما در خوزستان از حد و اندازه تاب آوری مردم فراتر رفته است.
وی، نمونه عدم سنخیت اقدامات با محیط زیست در تهران را در شهر "طالقان" دانست و در اینباره توضیح داد: در این شهر، شهرکی به نام "شهرک فرهنگیان" وجود دارد که حدود ۷۰ خانواده ساکن آن هستند. این شهرک از آب سد که هر روز ساکنین می بینند، محرومند؛ ولی تهرانی ها که بیشتر از ۱۰۰ کیلومتر فاصله دارند، از آن استفاده می نمایند.
این محقق حوزه جغرافیا و تغییر اقلیم با تکیه بر این که به جای برخورد خیابانی باید دیدگاه های مغایر با محیط طبیعیِ زندگی بخش را شناسایی و از متن زندگی مردم محو کرد، خاطرنشان کرد: حکمت توجه به محیط طبیعیِ زندگی بخش را مفصل در کتاب دیدگاه ها و حکمت جغرافیای طبیعی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۴۰۰، چاپ دوم، توضیح داده ام.
استاد دانشگاه تهران، افزایش دانش و آگاهی رهبران، سیاستگذاران، عوامل اجرایی، ذی نفعان و مردم خوزستان از قابلیت های محیط طبیعی که در موقعیت ها و وضعیت های خاص ظهور پیدا می کند و پیشبینی برای آینده را از اقدامات مهم برای محو دیدگاه های مغایر با محیط طبیعی دانست و اظهار نمود: اقدام مهمتر، انتخاب و منصوب کردن مدیران و کارشناسانی در همه سطوح، آگاه از آستانه های تحمل پذیری مردم و محیط طبیعی در سطح استان است؛ چون که مشروعیت دولت و حکومت هم معطوف به این است که چه فهمی از آستانه های تحمل پذیری مردم و محیط طبیعی دارند.
وی اضافه کرد: هر وقت سفری به خوزستان داشتم، بویژه خرمشهر و آبادان تنها سفارش اولویت دار من توجه بیشتر به مردم این سرزمین که بیشترین صدمه را در مقابل جنگ عراق ضد ایران متحمل شدند و همینطور حساسیت پذیری محیط طبیعی و توجه به آب شرب این سرزمین و اشتغال زایی مناسب بود. من با خوزستانی ها زندگی دانشجویی در خوابگاه دانشگاه تهران داشتم. خدا رحمت کند مرحوم رضا جمالی نیا را. اهل دزفول بود. در زمان جنگ حدود ۲۷ عضو خانواده و بستگان خویش را به دلیل موشک های عراق از دست داده بود. مهندس خط لوله شرکت نفت بود. با هم و با دیگر دوستان در یک اتاق دانشجویی زندگی می کردیم. بعدها وی به دلیل سقوط هواپیما در خرم آباد فوت کرد. امیر بختیاری ها و خدادادی ها و امیدوارها و... دیگر دوستان خوزستانی هستند. من طی چهل سال خدمت دانشگاهی دانشجویان مختلف خوزستانی داشتم و دارم که حالا برخی از آنها کسوت استادی – معلمی- مهندسی و... در خوزستان دارند و به خوزستانی ها خدمت می کنند.
این محقق حوزه جغرافیا و تغییر اقلیم افزود: من از مکان های مختلف خوزستان دیدن کردم. خورهای خوزستان و جزایر را با هلی کوپتر از هوا دیده ام. از جزر و مد دریایی، بنادر، تالاب ها، زمینهای کشاورزی، رودهای دشتی، پایکوهی و کوهستانی خوزستان دیدن کرده ام. من با مردم خوزستان، عشایر و بندری ها صحبت ها داشته ام. یک نتیجه از این نشست ها و دیدن ها و صحبت ها را بیان می کنم و اینکه خوزستانی دروغ را نمی پذیرد و دولتی ها با خوزستانی ها صادق باشند و حوزویان استان، خوزستان را سرزمین ایران بدانند. دانشگاهیان و حوزویان استان، به مردم کمک کنند تا اعتراضات خویش را بیان کنند. اعتراضات خفته و انباشته ای که فرصت بیان تدریجی از آنها سلب شده است و با این اعتراضات به بی مهری به مردم و محیط طبیعی خاتمه دهند. این خواست حضرت امام (ره) بود. من از شهدای خوزستان و بازماندگانشان خجالت می کشم. من از خاک خوزستان خجالت می کشم.
مقیمی، بخشی از مشکلات موجود در استان خوزستان را فرا استانی و بخشی ناشی از تصمیمات مدیران ناوارد به قابلیت های محیط طبیعی استان و بخشی را ناشی از تصمیمات ملی دانست و افزود: یک مسئول کشاورزی استانی توضیح دهد چگونه سطح زیر کشت برنج "دشت عباس" که طی دو دهه قبل ۴۰ هزار هکتار بود، حالا به ۲۰۰ هزار هکتار افزایش پیدا کرده است؟! با چه راهبرد و قابلیتی از محیط طبیعی چنین سیاستی اتخاذ شده است؟! آیا می دانید برای هر کیلو تولید برنج در این منطقه چه مقدار آب مصرف کرده اید؟! آیا می دانید مرداد، ماه "بالاترین سطح تبخیر محیطی خوزستان" است و نیاز آبی برنج هم در مرداد بالاترین حد است؟!
وی اظهار داشت: یک مسئول آب محلی توضیح دهد چگونه نمی توان به شهر "ایذه" که فقط ۸ کیلومتر از سد کارون-۳ فاصله دارد، آب آشامیدنی و کشاورزی داد، ولی میتوان این آب را صدها کیلومتر دورتر مثلاً تا عسلویه انتقال داد؟!
این استاد دانشگاه اظهار داشت: یک مسئول پول و اعتبار (بودجه) ملی پاسخ دهد چگونه میتوان نفت و گاز خوزستان را از راه لوله هزاران کیلومتر دورتر انتقال داد، ولی نمی توان آب کارون-۳ را که تا اهواز حدود ۱۰۰ کیلومتر و تا خرمشهر و آبادان حدود ۲۰۰ کیلومتر فاصله دارد، منتقل کرد؟!
وی افزود: بیشتر از ۱۰ میلیارد متر مکعب آب در رودخانه کارون به طول حدود ۴۰۰کیلومتر طول رودخانه ذخیره سازی شده است و یک مسئول ملی توضیح دهد چگونه با وجود چنین آبی حدود ۵۰۰ روستای خوزستان با کمبود آب آشامیدنی مواجه می باشد و یا از آب های بودار و رسوبی محلی استفاده می کنند؟! ما چه چیزی از روستا را عمران کرده ایم؟! من خجالت می کشم از شهدای علم و آزادی ایران.
وی اشاره کرد: یک مسئول کشاورزی و دامی محلی توضیح دهد گاومیش هایی که برای "هور"نشینان خوزستانی یک ارزش اقتصادی زندگی بخش هستند و حتی رابطه عاطفی مالک و مملوک بر آن وجود دارد، چگونه تشنه مانده اند و یا تلف شدند؟! چه کرده اید که امروز شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم؟! آیا می دانستید اکولوژی زیستی گاو میش وابسته به آب است؟!
مقیمی همینطور خطاب به نمایندگان مجلس اظهار داشت: آقایان مجلسی ها توضیح دهند با چه منطقی از درک محیط طبیعی و سبک زندگی و اشتغال ایرانی، گندمی که نیاز آبی کمی نسبت به دیگر محصولات دارد و با طبیعت طبیعی ایران سازگار است را مقرر کردند کیلویی حدود ۵ هزار تومان از کشاورز بخرند و کشاورز مجبور شود یا گندم نکارد و یا به کشت دوم رو کند و یا به هندوانه کاری روی آورد؟!
یک مسئول آب محلی پاسخ دهد چگونه با افزایش شوری آب کرخه، صدها هکتار نخلستان خوزستان خشکید؟! چگونه آب برای تولید برق مورد نیاز ارزهای دیجیتالی فراهم است، ولی برای "تالاب ها نه؟! یک مسئول محلی توضیح دهد چرا به صدمه دیدگان سیل فروردین ۱۳۹۸ خسارت کامل پرداخت نشده است؟!
این استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه به نظر من مردم به دولت و تصمیمات دولتی که برای محیط طبیعی اتخاذ شده است، بی اعتماد شده اند، اظهار داشت: این بی اعتمادی ناشی از چهار علت است. اول این که دانش استفاده از محیط طبیعی بعنوان یک سیستم زندگی بخش و حیاتی در خوزستان فراموش شده است. دوم این که بعضی سطوح مختلف مدیریتی فاقد کفایت لازم تخصصی بوده اند. سوم این که به اعتراضات و انتقادات تخصصی دانشگاهی خوزستان و مردمی بومی توجه نشده است و چهارم این که مسیر انتقال انتقاد و توجه کردن بسیار ناهموار است و امیدوارم مردم و مسئولین رو در روی هم قرار نگیرند و هرچه سریع تر چاره اعتمادسازی را تقویت نمایند و پیش بگیرند.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب