در نشست مدیران گروه های علمی جشنواره بین المللی فارابی مطرح شد
کیفیت سنجی آثار علمی یک دانش است
به گزارش هوا فضا رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با بیان اینکه کیفیت سنجی آثار علمی خود یک دانش است و ما هنوز به چنین دانشی که بخصوص از یک مبانی و ساخت قوی و همینطور از اختصاصات بومی برخوردار باشد، دست نیافته ایم، اظهار داشت: نقش کلیدی فلسفه علوم در سنجش کیفیت را نباید از نظر دور داشت. به نظر می آید هر میزان فلسفه های علوم با رشد و تعمیق بیشتری روبرو شوند، مسیر رسیدن به دانش کیفیت سنجی هموارتر می شود.
به گزارش هوا فضا به نقل از ایسنا، حجت الاسلام والمسلمین دکتر رضا غلامی امروز در نشست مدیران گروههای علمی جشنواره بین المللی فارابی که در محل مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برگزار شد، ضمن عرض سلام و خیر مقدم، با بیان اینکه این جلسه، اولین نشست علمی در ارتباط با سیزدهمین جشنواره بین المللی فارابی است، اظهار نمود: همانطور که استحضار دارید، نه فقط با ملاحظه تعداد اعضاء هیات علمی دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاهی و حوزوی، بلکه با ملاحظه تعداد کل محققان کشور در دو عرصه علوم انسانی و علوم اسلامی، حجم تحقیق و تالیف علمی و انتشار آن به صورت کتاب در کشور بالا نیست و این نشان داده است سرمایه گذاری در زمینه تحقیقات علوم انسانی و علوم اسلامی با ظرفیت های بالقوه و بالفعلی که وجود دارد، انطباق ندارد. البته روشن است که لازم نیست هر پژوهشی منجر به تولید کتاب شود؛ اما انتشار کتاب های علمی، علاوه بر این که برای جامعه ی رو به پیشرفت یک سرمایه گرانقدر و ماندگار به حساب می آید، بلکه با عینیت بخشی به انباشت علمی و همینطور تجارب پژوهشی در کشور می تواند فرصت های بیشتری را برای نوآوری و خلق آثار علمی ممتاز و فاخر بوجود بیاورد.
وی ادامه داد: به غیر از بحث کمبود میزان تحقیقات و تالیفات علمی در کشور بخصوص عرضه آن به صورت کتاب، بحث بعدی، کیفیت آثار علوم انسانی و علوم اسلامی در ایران است. سؤال مهم اینجاست که سطح کیفی آثار علمی در دو ساحت علوم انسانی و علوم اسلامی چگونه است و سؤال مهم تر این است که سطح کیفی آثار چگونه و با چه منطق و چه سنجه هایی قابل ارزیابی است؟ من بنا ندارم درباره کیفیت آثار علمی در علوم انسانی و علوم اسلامی قضاوت مطلق داشته باشم، لکن نگاه اجمالی به سیر تحقیقات و تألیفات در این حوزه و هم نظرات اساتید بزرگ نشان داده است که حدوداً یک- بیستم مجموعه آثار تولیدی در هر سال، از کف کیفیت تعریف شده برای آثار علمی برخوردار می باشند. با این وجود، عرض من در اینجا این است که کیفیت سنجی آثار علمی خود یک دانش است و ما هنوز به چنین دانشی که بخصوص از یک مبانی و ساخت قوی و همینطور از اختصاصات بومی برخوردار باشد، دست نیافته ایم. در این بین، نقش کلیدی فلسفه علوم در سنجش کیفیت را نباید از نظر دور داشت. به نظر می آید هر میزان فلسفه های علوم با رشد و تعمیق بیشتری روبرو شوند مسیر رسیدن به دانش کیفیت سنجی هموارتر می شود.
رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم خاطرنشان کرد: هرچند ارزیابی کیفیت یک اثر بدون شاخص گذاری میسر نیست، اما به نظر می آید نباید در شاخصهای کیفیت سنجی گرفتار تحجر و بدتر از آن، مبتلا به تابوگرایی شویم. هیچیک از شاخصهای کیفیت سنجی وحی مُنزل نیست که تصور شود غیر قابل نقد و غیر قابل تغییر است. حتی امکان دارد برخی از این شاخص ها درباره برخی از آثار کارایی لازم را نداشته باشند. در واقع، سخن من این است که از یک سو، تنوع و تکثر نظریه ها در کیفیت سنجی و از طرفی، عدم امکان سنجش همه آثار با شاخصهای یکسان، نباید نادیده گرفته شود، هر چند طبیعی است که در جشنواره عالی و معتبری مانند جشنواره فارابی، در فرآیند داوری ها، به نحو طبیعی، مقاوم ترین نظریه در عرصه کیفیت سنجی، به نظریه های دیگر ترجیح خواهد یافت.
حجت الاسلام والمسلمین غلامی تصریح کرد: به نظر می آید مسئله اصلی ما نوآوری است. به علل گوناگون، که در جای خود قابل بحث است، امروز میزان نوآوری علمی در علوم انسانی و علوم اسلامی ناچیز است. البته روشن است که شرایط نوآوری در علوم اسلامی نسبت به علوم انسانی به مراتب بهتر شده و مراکز علمی پیرامون حوزه علمیه گام های خوبی را در این حوزه برداشته اند؛ اما بحث در اینجا، معنا، شرایط و بسترهای نوآوری علمی نیست، بلکه بحث بر سر این است که نباید توجه بیش از اندازه به دیسیپلین های علمی، نبوغ علمی و نوآوری ها یک محقق را از نظرها پنهان کند. گاهی در یک اثر، به رغم رعایت همه ضوابط علمی، هیچ نوآوری ای مشاهده نمی گردد و برعکس، گاهی با وجود عدم رعایت برخی ضوابط علمی در اثر، نوآوری های مهمی در آن وجود دارد.
وی خاطرنشان کرد: یکی از مهم ترین لوازم سنجش نوآوری، اشراف بر تاریخ علم شامل روند علم در جهان و هم سیر علم در جهان اسلام و ایران است که سابق بر این به طور عمده جریان دانشنامه نویسی در غرب عهده دار اشراف بخشی در این حوزه بود. حقیقت این است که وقتی میتوان درباره مرزگشایی یک اثر علمی به درستی قضاوت کرد که از شناخت عمیق و روزآمدی نسبت به حرکت گام به گام دانش مربوط و شاخه های فراوان آن در تاریخ برخوردار بود. البته پذیرش یک روایت مشهور از سیر تاریخی هر دانش و نادیده گرفتن سایر روایت ها، مسأله دیگری است که می تواند ارزیابی درباره نوآوری و مرزگشایی علمی را با اشکال روبرو کند. اصولاً امروز این پرسش مطرح است که آیا علم به صورت یک خط ممتد رشد کرده یا به صورت خط های بریده بریده و بعضاً در تقابل با هم که پاسخگویی به این سوال در جای خود از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد.
رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تصریح کرد: به همان اندازه که نوآوری مهم می باشد، نقد روشمند هم مهم می باشد و تا رونق کافی در نقد علمی ایجاد نشود، نوآوری به یک جریان تبدیل نخواهد شد. بنابراین به نظر می آید باید آثاری که به نقد عالمانه نظریات علمی همت می گمارند و در این راه به توفیقات بزرگی دست پیدا می کنند را گرامی داشت و قدر آنها را در راه رسیدن به نوآوری های بزرگ علمی دانست؛ در عین حال در اینجا هم مانند نوآوری، این بحث به میان می آید که آیا سنجه های ما در کیفیت سنجی از قابلیت های لازم برای آثاری که به نقد یک یا چند نظریه اختصاص یافته است، برخوردار می باشد یا خیر؟ به نظر می آید برای داوری علمی آثاری که به نقد یک یا چند نظریه اختصاص یافته اند، نیازمند سنجه هایی متفاوت با سنجه های رایج هستند.
وی اظهار داشت: بر خلاف گذشته که مطالعات تطبیقی، هم در علوم انسانی و هم در علوم اسلامی رواج فراوانی داشت و بعضی از محققان پروژه فکری خویش را بر روی تطبیق آراء متعدد با هم متمرکز کرده بودند، متاسفانه طی دهه های اخیر این نوع مطالعات یا رو به افول بوده و یا از روزآمدی و قوت کافی برخوردار نبوده است. به نظر می آید، یکی از اشکالات ما بخصوص در علوم انسانی، عدم تطبیق دهی نظریه های ایرانی- اسلامی با نظریه های دیگر است که البته می تواند این تطبیق با نقد توأمان باشد که در اینصورت مطالعه تطبیقی از ارزش مضاعفی برخوردار خواهد شد.
حجت الاسلام والمسلمین غلامی خاطرنشان کرد: مطمئناً کاربردی کردن علوم انسانی و علوم اسلامی یک ارزش است، اما نباید توجه ویژه به این امر به کم وزن شدن تحقیقات نظری منجر شود. در واقع، در شرایطی که ضعف ها و خلأهای تئوریک وجود دارد و هنوز فندانسیون علمی در رشته های متعدد با ضعف های جدی روبروست، تحقیقات کاربردی از استقامت و به تبع آن، از کارایی لازم برخوردار نخواهند بود و بنابراین باید به همان اندازه که به تحقیقات در رابطه با ساحت «عمل» توجه می نماییم، به تحقیقات مرتبط به ساحت «نظر» هم توجه داشته باشیم و شما عزیزان تایید می فرمایید که «نیازمحور» بودن یک تحقیق منحصر در کاربردی بودن آن نیست، بلکه در تحقیقات نظری هم مبحث «نیازمحور» بودن و «اولویت مند» بودن کاملاً مطرح است و اندیشمندان برجسته حوزه نظری، قادر به ترسیم نیازها و اولویت های این حوزه ها بوده و هستند.
وی با بیان اینکه جشنواره فارابی جشنواره ای است در عالی ترین سطح علم و تحقیق که تلاش می کند به رغم همه کمبودهایی که در حوزه علم سنجی و کیفیت سنجی وجود دارد، با اتکاء به دقیق ترین شاخصهای علمی ای که تابحال برای کیفیت سنجی تحقیقات در هر رشته علمی شکل گرفته و اعتبار نسبی یافته است، به ارزیابی و انتخاب برترین ها مبادرت کند، اضافه کرد: تلاش این جشنواره این است که گرایشات سیاسی و هر گونه تمایلات و سلایق شخصیِ بی نسبت به ساحت علم را از خودش دور کند. حتی از منظر دبیرخانه جشنواره و تک تک داوران، اثری که به دبیرخانه جشنواره برای داوری ارسال می شود، مصداق حق الناس است و لازم است از هرآنچه جهت بررسی کیفی بی طرفانه آن لازم است، دریغ نشود.
رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با بیان اینکه خود برگزاری این جشنواره در ۱۵ گروه و همینطور گروه بین الملل، با مشارکت مستقیم و غیر مستقیم بیشتر از صدها تن از اساتید یک حرکت علمی پرارزش است، اظهار نمود: جشنواره های معتبر و برجسته علمی در جهان، وجهی از تحول و وجهی از پیشرفت علمی محسوب می شوند، چونکه علاوه بر ایجاد نشاط و حرارت علمی در کشور، میدانی را برای یک رقابت سالم و تنگاتنگ میان اساتید و محققان باز می کنند که می تواند به قوه محرکه پیشرفت علمی در علوم انسانی و اجتماعی تبدیل گردد. از طرفی میتوان با اطمینان گفت آنچه بعنوان برگزیدگان جشنواره معرفی می شود نه تنها تراز علمی ایران در علوم انسانی و علوم اسلامی را مشخص می کند، بلکه نقاط قوت و ضعف و خلأها را می شناساند، بنابراین ما می خواهیم به خود عملیات ارزیابی چندمرحله ای آثار علمی در جشنواره به مثابه یک کار علمی نگاه کرده و این حرکت را بعد از مستندسازی مورد تحلیل ها و فراتحلیل های متعدد قرار دهیم.
وی تصریح کرد: هم اکنون، مدیران و اعضای گروههای علمی جشنواره بین المللی فارابی، نماد روشنی از برترین های علم و تحقیق در علوم انسانی و علوم اسلامی محسوب می شوند. تلاش همکارانم در جشنواره این بود که علاوه بر انتخاب برترین ها، چرخش نیرو در گروههای علمی جشنواره را هم مد نظر قرار دهند تا خدای ناکرده انحصاری در گروه ها بوجود نیامده و فرصت دیده شدن نظریات متنوع و متکثر بیشتر از قبل فراهم گردد. من لازم می دانم از همه استادان و پژوهشگرانی که لطف کردند و عضویت پرزحمت در گروههای علمی را پذیرفتند صمیمانه تشکر کنم؛ بخصوص مدیران گروه ها که مسئولیت علمی و شرعی سنگینی را عهده دار شده اند و اعتبار و وجاهت علمی این جشنواره به آنها و تلاش آنها کاملاً وابسته است. همینطور ضروری می دانم از برادر فاضل و خدوم دکتر عباس زاده که علاوه بر دبیری علمی جشنواره قائم مقام رئیس دبیرخانه جشنواره هم هستند، به خاطر زحماتشان به نحو ویژه سپاسگزاری کنم.
حجت الاسلام والمسلمین غلامی اضافه کرد: در این جشنواره نگاه ما به علوم انسانیِ اسلامی یک نگاه ویژه است. ما علوم انسانیِ اسلامی را یک جریان علمی قابل دفاع و جا افتاده تلقی می نماییم که صرف نظر از سوء فهم هایی که هنوز حول بعضی از ابعاد آن وجود دارد، مبتنی بر نظریه های فلسفه علمی و معیارهای جدیدی شکل گرفته و می تواند در جامعه اسلامی نقش تمدنی داشته باشد، بنابراین بنا نداریم علوم انسانیِ اسلامی را از علوم انسانی تفکیک نماییم، هرچند ارزش کار علمی در این حوزه در راه تحول بنیادین در علوم انسانی نباید نادیده گرفته شود. در عین حال، انتظار ما از گروههای علمی این است که ارزیابی آثار در رابطه با ساحت علوم انسانیِ اسلامی را به داورانی بسپارند که از تخصص کافی در زمینه علوم انسانیِ اسلامی برخوردار باشند.
رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تصریح کرد: با آنکه خوشبختانه گروه مستقلی در عرصه آثار میان رشته ای داریم، اما به نظر می آید یکی از عرصه هایی که باید در تمامی گروههای جشنواره به آن توجه ویژه داشته باشیم، آثار بین رشته ای است که امروز شاکله علوم انسانی جدید در دنیا را تغییر داده است. با این وجود، نکته ای که حتما مورد نظر همکارانم در جشنواره فارابی قرار خواهد داشت، از یک طرف، ظرایف و پیچیدگی های ارزیابی علمی آثار میان رشته ای و از سوی دیگر، سنجه های خاصی است که برای این نوع آثار باید مد نظر داشت که توقع داریم گروه تخصصی ما در این حوزه ضمن هم افزایی با گروههای دیگر، به سمت توافق علمی بر روی سنجه های ارزیابی این عرصه نوظهور هم باشد.
حجت الاسلام والمسلمین غلامی خاطرنشان کرد: بخش بین الملل جشنواره فارابی را نباید یک بخش تشریفاتی دید. در نگاه وزارت عتف این بخش یکی از بخش های اصلی جشنواره است که از فلسفه وجودی روشنی برخوردار می باشد. به غیر از لزوم شناسایی و تجلیل از آثار ممتاز محققان غیر ایرانی در جشنواره در دو عرصه ایران شناسی و اسلام شناسی، بخش بین الملل جشنواره باید بتواند فرصت های جدیدی را برای شناخت افراد و جریان های علمی و ارتباط و تعامل پژوهشگران ایرانی با آنها در دنیا ایجاد نماید، چیزی که با رویکرد تمدنی به آن سخت محتاجیم و تا هم اکنون از ثمرات فراوان آن محروم بوده ایم. البته کوشش خواهم کرد تا دایره شناسایی آثار و ارزیابی آثار بین المللی را از ایران شناسی به علوم انسانیِ اسلامی هم سرایت بدهم که در این صورت آثاری که در این حوزه، یعنی علوم انسانیِ اسلامی به جشنواره می رسد جهت ارزیابی به گروه تخصصی مرتبط ارجاع خواهد شد.
منبع: هوا فضا
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب