قائم مقام بنیاد ملی نخبگان :
تسهیلات جذب و استخدام نخبگان فراهم گردید
به گزارش هوا فضا قائم مقام بنیاد ملی نخبگان ضمن تشریح جزئیات تسهیلات جدید جذب و استخدام نخبگان در دستگاههای اجرایی و خصوصی از تأسیس شهرکهای نخبگانی در شهرهای بزرگ اطلاع داد.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری، میترا سعیدی کیا؛ «بنیاد ملی نخبگان» سازمانی برای شناسایی، جذب و پشتیبانی مادی و معنوی از نخبگان با تأیید شورایعالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۸۵ افتتاح شد. سرآغاز حرکت برای تأسیس این سازمان ملی، سخنان مقام معظم رهبری بود که در مهر ماه سال ۱۳۸۳ در جمع نخبگان فرمودند: «لازم است بنیادی در دستگاه ریاست جمهوری در جهت پیگیری و کوشش برای حل مشکلات نخبگان، توجه به پیشنهادها و نظرات شأن، شناسایی استعدادها، هدایت آنان در راه پیشرفت های علمی و نخبه پروری در جامعه ایجاد شود». بنابراین با سفارش و نگاه ویژه ایشان اساسنامه بنیاد ملی نخبگان در خرداد ماه سال ۱۳۸۴ توسط شورایعالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.
از آن پس، رهبر معظم انقلاب طی جلسات و دیدارهای مختلف با جامعه علمی کشور به نقش نخبگان و استعدادهای درخشان برای یافتن راهکارهای علمی مشکلات مختلف تاکید دارند و به استفاده از ظرفیت نخبگی جوانان ملت ایران که می تواند زمینه ساز پر کردن شکاف علمی کشور با علم جهانی، عبور از مرزهای جهانی علم، ایجاد تمدن نوین اسلامی و تحقق آینده درخشان کشور شود، سفارش می کنند.
چندی پیش رئیس جمهور دولت سیزدهم هم در جهت منویات رهبری و اهمیت بهره مندی از پتاسیل نخبگان، در جمع رؤسای دانشگاه های کشور و مسؤلان اجرایی به اهمیت بهره گیری از توان کارشناسی نخبگان و دانشگاهیان در نظام حکمرانی، تصریح کرد و اظهار داشت: مهم می باشد سازوکارهای کارآمدی برای شکل گیری یک رابطه مؤثر میان دولت و نهاد علم فراهم گردد تا بتوانیم مسئله محور از توان علمی مراکز دانشگاهی و نخبگانی بهره ببریم.
در راستای اهمیت مبحث نخبگان و بکارگیری از ظرفیت های آنان برای حل مسائل کشور و تسهیلات عرضه شده از جانب بنیاد ملی نخبگان در صدد برآمدیم تا با دکتر ناصر باقری مقدم قائم مقام بنیاد ملی نخبگان گفتگویی داشته باشیم. محورهای این گفتگو درباره آخرین وضعیت تفکیک شده مهاجرت نخبگان، سندراهبردی امور نخبگان، معیارهای سنجش نخبگی و شناسایی نخبگان، نحوه چگونگی دریافت تسهیلات در جهت استفاده از ظرفیت استعدادهای برتر در جهت تحقق منویات رهبری و… است.
مشروح گفتگوی خبرنگار مهر با قائم مقام بنیاد ملی نخبگان را در زیر می خوانیم؛
*آقای دکتر باقری مقدم، سالهای سال است که مبحث مهاجرت نخبگان ایرانی یا همان فرار مغزها بر سر زبان هاست؛ این آمارهای ضد و نقیض دلیلی است تا در ابتدا گفتگو را با پرسشی درباره آخرین وضعیت مهاجرت نخبگان به صورت تفکیک شده آغاز کنیم؛ در سال های اخیر مهاجرت سیر نزولی داشته یا صعودی؟
یکی از مأموریت های بنیاد ملی نخبگان مقابله با جریان مهاجرتی بدون بازگشت است؛ مقام معظم رهبری قریب به مضمون فرموده اند «اگر انسان ها برای طلب علم به اقصی نقاط دنیا سفر و کسب علم کنند نه تنها برای ما امر مضموم نیست بلکه امر پسندیده ای است»؛ اما بخشی از مهاجرت ها بدون بازگشت هستند که چنین موضوعی به بدنه علمی و فناوری کشور ضربه وارد میکند. بنابراین ما با چرخش نخبگان مشکلی نداریم و این یکی از راهبردهای سند نخبگان است.
در کشور ما نهادهای مختلفی برای احصای آمار مهاجرت نخبگان شکل گرفته اند اما در این جهت رصدخانه شریف که اندیشکده ای نوپا است شکل گرفته که گزارش های دقیقی در مورد مهاجرت نخبگان عرضه می کند. بر مبنای آخرین آمار و گزارش های این اندیشکده، بیشتر از ۶۰ درصد المپیادی ها در کشور حاضر هستند و ۴۰ درصد آنها مهاجرت می کنند. ما در تعامل با ایشان هستیم و تلاش می نماییم که با عرضه انواع طرح های جذاب علمی مسیر بازگشت به کشور نخبگان را هموار نماییم. در میان رتبه های یک تا صد کنکور وضعیت بهتری داریم به طوریکه تعداد بیشتری از آنها در کشور و مشغول خدمت رسانی هستند. این آمار در رتبه های یک تا هزار کنکور هم به نفع کشور تغییر می کند و کمتر می شود.
بر اساس تفکیک رشته میتوان گفت عمده این مهاجرت ها ابتدا در گروه علوم ریاضی و علوم پایه (عمدتاً به ریاضی و فیزیک) است؛ رتبه دوم مهاجرت بر مبنای رشته به صورت مساوی تجربی و انسانی و سپس هنر هستند.
در حال حاضر مشکل عمده ما در مهاجرت دانشجویان «حوزه فنی» هستند؛ البته نه این که مابقی جوانان نخبه کشور توانایی ندارند؛ اتفاقاً در حوزه های پزشکی و انسانی کشور توانمندی های خوبی وجود دارد اما سیاست کشورهای پذیرنده مهاجر بدین سان است که بیشتر به دنبال نیروی انسانی مهندس و فنی و علوم پایه ما هستند.
*مقصد مهاجرت نخبگان بیشتر چه کشورهایی است؟
بر اساس آمار بدست آمده، مقصد نخبگان کشور، کشورهای آمریکای شمالی و اروپایی، است؛ همینطور مهاجرت به کشورهای آسیای شرقی هم در رتبه های پایین تر قرار می گیرد. همینطور بر طبق اطلاعات بنیاد ملی نخبگان، طی ۱۰ سال گذشته میزان این مهاجرت ثابت مانده اما با نوسان هایی روبرو شده است. به صورت کلی طی یکی دو سال گذشته شیوع اپیدمی کرونا بحث جابجایی نیروی انسانی را کاهش داده است. اما بعد از فروکاهش کرونا شاهد افزایش اهتمام به مهاجرت در کشور و همینطور در دنیا هستیم.
بر اساس آمار، مهاجرت مبتنی بر تفکیک جنسیتی تمایل به مهاجرت در مردان بیشتر از زنان بوده و بیشتر در رشته های برق، مکانیک، کامپیوتر، علوم پایه و فیزیک و ریاضی است.
دغدغه اصلی ما مهاجرت نیست چونکه ارتباطات علمی لازم است ولی بایستی بازگشت این افراد به کشور رشد یابد. هم اکنون یک فضای رسانه ای منفی در کشور وجود دارد که مبین این است میل به مهاجرت افزایش یافته؛ این میل به مهاجرت با اقدام برای مهاجرت متفاوت می باشد و می تواند ناشی از تلاشهای رسانه ای رسانه های بیگانه که تلاش در سیاه نمایی وضعیت کشور و ایجاد یاس و ناامیدی دارند باشد. بر مبنای مطالعات بنیاد ملی نخبگان، مهاجرت نزد خیلی از جوانان کشور امر پسندیده ای نیست و سختی های خودش را دارد. دوری از خانواده و مبهم بودن سرنوشت من جمله این سختی هاست.
* از آغاز شروع کار بنیاد ملی نخبگان معیارهایی برای احراز نخبگی وجود داشته؛ بفرمائید که تابحال این افراد بر مبنای چه شاخص هایی شناسایی شده اند و این که آیا برنامه ای برای تغییر این شاخص ها دارید یا خیر؟
در بنیاد ملی نخبگان عمده تمرکز روی توانمندی های آموزشی مانند کنکور استوار است؛ در بخش های دیگر کمی پژوهش هم مورد توجه قرار می گرفت. اما اخیراً معیارهای سنجش نخبگی را به ۴ دسته توسعه داده ایم؛ «معیارهای آموزشی»، «پژوهشی»، «فناوری و مهارتی» و «فرهنگی- اجتماعی»؛ این معیارها در شناسایی و رتبه بندی نخبگان و استعدادهای برتر لحاظ می شود.
همچنین امتیازاتی به افرادی که فعال در عرصه جهادی برای حل مسائل مناطق محروم هستند و یا در انجمن های علمی که نشان دهنده فعالیتهای نخبگان یا مستعدان برای ترویج علم است اختصاص می یابد. البته که این معیارها هم اکنون امتیاز زیادی ندارد اما در صدد هستیم که نشانه و سیگنال ها را به مخاطبان بدهیم که علاوه برداشتن هوش بالا، افرادی که از استعداد زیادی برای حل مسائل کشور در سطوح مختلف برخوردار می باشند هم برای بنیاد ملی نخبگان مهم هستند.
*مقام معظم رهبری در جهت حل مسائل کشور به استفاده از ظرفیت نخبگانی تاکید دارند و به تکمیل سند استراتژیک نخبگان اشاره کردند؛ بنیاد ملی نخبگان در جهت پیگیری مطالبه مقام معظم رهبری در رابطه با بروزرسانی سند راهبری نخبگان چه اقداماتی انجام داده است؟
مقام معظم رهبری محور مدیریت تحولات کشور را نخبگان می دانند و توجه ایشان در ارتباط با چند سال گذشته نمی گردد. حضرت آقا، در سال ۸۶ و پیشتر از آن به بحث نخبگان توجه داشتند و تشکیل بنیاد ملی نخبگان حاصل فرمایشات ایشان است. سند استراتژیک نخبگان، از سال ۹۱ مصوب شده است؛ جمع بندی ما در بنیاد ملی نخبگان طی سالهای اخیر زمینه های خوبی را برای توانمندسازی استعدادهای برتر فراهم نموده است و الان به یک سهم اولیه ای از نخبگان در کشور رسیده ایم.
سعی کردیم در این جهت فرمایشات رهبری را در چند شاخه اجرایی کنیم؛ بخش اول به استفاده از نخبگان در حل مسائل بومی و منطقه ای در چارچوب کانون های تفکر مربوط می شود که یکی از اقدامات مهم سند استراتژیک کشور در امور نخبگان شمرده می شود. با ایجاد این کانون، نخبگان به یاری مسؤلان اجرایی کشور می آیند.
در حال حاضر با همراهی وزیر کشور بخشنامه ای برای استان ها صادر شده که هر ۳۱ استان چنین کانونی را با محوریت استانداران راه اندازی کنند. در صدد هستیم تا آخر سال، برای هر استانداری، یک تیم فکری را برای این کانون ها تشکیل دهیم. البته که برخی استان ها، ظرفیتی بیشتر از یک کانون دارند. ازاین رو امکان راه اندازی چندین کانون تفکر در بعضی استان ها وجود دارد. همینطور همین فرآیند را در پایتخت هم پیاده سازی کردیم.
ما در بنیاد ملی نخبگان درحال ساماندهی نخبگان هستیم به طوریکه این کانون تفکر را علاوه بر استان ها، برای تمام وزارت خانه ها، دستگاههای سطح عالی و سیاستگذاری کشور مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی انقلاب فرهنگی، معاونت های مختلف دفتر مقام معظم رهبری در چارچوب کارگروه در نظر گرفته ایم که وظیفه حل مسائل را بر عهده بگیرند؛ حالا درحال یافتن سازوکارهایی دراین زمینه هستیم.
در حال حاضر برخی از استان ها مانند بوشهر، یزد، فارس، اصفهان توانسته اند به خوبی در چارچوب کانون های تفکر عمل کنند؛ طبیعتاً هر کدام از استان ها مسائل خاص خودشان را دارند و بایستی روی مسائل خودشان تفکر کنند اما باید سازوکار اجرایی مسائل در عمل هم وارد شود. این فرآیند از آغاز سال جاری شروع شده و طی ۳-۴ ماه توانستیم زیرساخت های قانونی کار را فراهم نماییم.
ریاست سازمان اداری استخدامی هم بخشنامه ای صادر کرده و اجازه داده که رؤسای دستگاه ها، وزارت خانه ها و استانداران هر کدام حداقل چندین مشاور نخبه در کشور داشته باشند؛ باید این زیرساخت ها ایجاد شود که به سادگی بتوانیم بستر عملیاتی در استان ها و وزارت خانه های مختلف و عالی در کشور داشته باشیم؛ در ضمن آخرین نامه ما به رئیس مجلس شورای اسلامی بوده که پیشنهاد داده ایم همه کمیسیون های مجلس شورای اسلامی چنین کانون های تفکری را با پشتیبانی بنیاد ملی نخبگان ایجاد کنند.
اکثر افراد در نگاه اول تصور می کنند دلیل اصلی مهاجرت نخبگان به مسائل اقتصادی مربوط می شود اما باید بدانیم علاوه بر مسائل اقتصادی، مبحث مسکن برای نخبگان یک معضل است.
مقام معظم رهبری به حل مسائل کشور با استفاده ظرفیت نخبگان تاکید دارند و می فرمایند این نه تنها برای کشور برکات و اثرات خیر خواهد داشت بلکه در مهاجرت نخبگان هم نقش بسزایی دارد؛ ایشان سال قبل به مبحث هوش مصنوعی کشور اشاره کردند که این حوزه حرکت رو به جلویی داشته باشد؛ در این جهت بنیاد نخبگان اصفهان بلافاصله تیمی از نخبگان را سازماندهی کرد که روی هوش مصنوعی کار می کنند. طبیعتاً نخبه ای که روی هوش مصنوعی کار کرده اگر بداند پروژه ای یا طرح های تحقیقاتی مشخصی در اختیارش قرار می گیرد میل و رغبت برای مهاجرت در او کاسته خواهد شد.
دومین موضوعی که در جهت مطالبه رهبری از بنیاد ملی نخبگان در پیش گرفته ایم جذب، بکارگیری و بهره مندی از نخبگان در دستگاههای اجرایی کشور است. مستحضر هستید که بخش عمده ای از اقتصاد کشور دست دستگاههای اجرایی است؛ در کنار وزارت خانه ها نزدیک به ۱۴۰ شرکت دولتی و همین حدود شرکتهای حاکمیتی و ۷ هزار دستگاه عمومی غیر دولتی در کشور داریم که عموماً کیان اقتصاد را در دست خودشان گرفته اند؛ صنایع مس، فولاد، شستا، بنیاد مستضعفان، شرکت نفت و تمام شرکتهای دولتی که ذیل وزارت خانه ها شکل گرفتند و امور دولت را انجام می دهند بخش زیادی از آنها صنعتی هستند. برآورد ما این است که اگر تمام این شرکتها و مجموعه ها از ظرفیت نخبگان بهره مند شوند نخبه ای نمی ماند که نگران مهاجرت آن باشیم.
در اسفند ماه سال قبل مصوبه ای در دولت سیزدهم عنوان شد که در ارتباط با آیین نامه جذب و نگهداری استعدادهای برتر در دستگاههای اجرایی بود؛ حالا این آیین نامه تصویب شده و سازمان امور استخدامی با حمایت قاطع دولت و بنیاد ملی نخبگان، شیوه نامه این آیین نامه را تعیین کرده که حالا مصوب و ابلاغ گردیده است. بر طبق این شیوه نامه بزودی عملیات اجرایی شناسایی توانمندسازی، آموزش و بکارگیری نخبگان در دستگاههای اجرایی را با کمک سازمان اداری استخدامی در دستور کار خود قرار می دهیم.
*نحوه شناسایی نخبگان با نحوه شناسایی مستعدان برتر در جهت بکارگیری شأن در دستگاههای اجرایی تفاوت دارد؟ برای این منظور اقداماتی انجام داده اید؟
بله. سامانه ای در بنیاد ملی نخبگان برای این منظور بارگذاری کردیم؛ به مدت ۱۰ روز این سامانه را باز نگه داشتیم تا به صورت پایلوت وضعیت را بررسی نماییم. طی این بازه زمانی ۲ هزار و ۲۰۰ نفر ثبت نام کردند. از این تعداد هزار و ۲۰۰ نفر مدرک دکتری و نزدیک به ۸۶۰ نفرشان کارشناسی ارشد دارند. میتوان چنین برداشت کرد که ۹۰ درصد تعداد ثبت نام کنندگان در این سامانه دارای مدارک ارشد و دکتری هستند.
*البته صرف داشتن مدرک دکتری و ارشد دلیلی بر نخبه بودن فرد نیست.
حدود ۲۰۰ نفر از این تعداد از دانشگاه تهران، ۹۰ نفر از دانشگاه تربیت مدرس، ۷۵ نفر از دانشگاه امام خمینی، ۷۰ نفر از دانشگاه صنعتی شریف، ۶۵ نفر از دانشگاه شهید بهشتی، ۶۰ نفر از دانشگاه فردوسی مشهد، ۶۲ نفر از دانشگاه شیراز، ۶۰ نفر از دانشگاه علم و صنعت فارغ التحصیل شده اند. اینها بالاترین رکوردهایی هستند که در این سامانه ثبت نام کردند. این افراد از بهترین دانشگاه های کشور فارغ التحصیل شده اند. همینطور از این تعداد یک هزار و صد نفر در بنیاد ملی نخبگان پرونده داشتند و جز نفرات برتر بودند.
این میزان از ثبت نام نشان میدهد که بخش مهمی از نخبگان ما شغل مناسبی ندارند؛ با این وجود تلاش کردیم فعلا از این جمع با شاخصهای سخت گیرانه یک بسته ۲۰۰ نفری از این تعداد برای معرفی به دستگاههای اجرایی جدا کنیم؛ بنا داریم در نیمه دوم سال مجدداً این فراخوان را اعلام نماییم.
*این ۲۰۰ نفر مستقیماً به دستگاههای اجرایی معرفی می شوند؟
این ۲۰۰ نفر را به مراکز ارزیابی رسمی سازمان امور استخدامی معرفی می نماییم که از دیدگاه فکری و برپایه مدلهای علمی بررسی و شغل متناسب آنها تعیین شود؛ در واقع این مراکز ارزیابی تیپ و نیمرخ شخصیتی افراد را مشخص می کنند.
*بعد از تعیین تیپ شخصیتی بنیاد ملی نخبگان چه نقشی را برعهده دارد؟
بنیاد ملی نخبگان پس از این مدل شناسی ۳ ماه دوره توانمندسازی را برای این افراد بر مبنای نیمرخ های شخصیتی شأن در نظر می گیرد تا دوره آموزشی را بگذرانند و به دستگاههای مختلف معرفی شوند.
ما در بنیاد ملی نخبگان آیین نامه ای پیشبینی کردیم که مشاغل نخبگی طبقه بندی شده باشند. مشاغل این نخبگان جز مشاغل ستاره دار در هر شرکت دولتی، خصوصی یا وزارت خانه های محسوب می شود؛ امیدوار هستیم با این آیین نامه و شیوه نامه طراحی شده در بنیاد ملی نخبگان سالانه چندهزار نخبه را در کشور مشغول فعالیت نماییم.
*برای جذب و به کارگیری نخبگان و استعدادهای برتر در بخش خصوصی هم برنامه ای وجود دارد؟
بله. روش سوم ما جذب و بکارگیری نخبگان در بخش خصوصی است؛ در این جهت بنیاد ملی نخبگان با مجموعه هایی مانند اتاق بازرگانی و شرکتهای بزرگ خصوصی وارد تعامل شده است.
درصدد هستیم به صورت جداگانه با هر کدام از این بخش ها تفاهمنامه امضا و در یک شرایط دیگری برخی از نخبگان را به این شرکتهای بزرگ خصوصی معرفی نماییم چونکه شرکتهای بزرگ صنعتی محل جذب خوبی برای نخبگان هستند. به صورت کلی اگر این مجموعه استراتژی ما تحقق بیرونی پیدا کند امیدوار هستیم که ورود نخبگان به بدنه دولت و بخش خصوصی سبب ارتقا کیفیت مدیریت و عملیات فنی در بخش های مختلف شود.
برای این منظور حضور نخبگان در بخش خصوصی شرکتهای دانش بنیان خصوصاً شرکتهای بزرگ اولویت است چونکه شرکتهای بزرگ قابلیت جذب بالاتری دارند. به صورت کلی این ۴ روش را انتخاب کردیم به جهت اینکه جلوی مهاجرت را بگیریم.
*تسهیلات بنیاد ملی نخبگان در زمینه استعدادهای برتر چیست؟
البته که ما در بنیاد، کارهایی در زمینه مسائل اقتصادی نخبگان شروع کردیم که مهم ترین کار در دستور کارمان، مسکن نخبگان و ایجاد زیرساختهایی برای اسکان آنهاست. همینطور نخبگان در دستگاههای اجرایی از حقوق بیشتری نسبت به سایرین برخوردار می شوند و مراتب مدیریتی را سریع تر طی کنند. بر مبنای آیین نامه بنیاد ملی نخبگان، فرمولی که ما پیشنهاد کردیم این بود که ۲ رتبه بالاتر از طبقه تعیین شده افراد دیگر در بدو استخدام شامل حال نخبگان می شود. همینطور این نخبگان سقف امتیاز فوق العاده ویژه مدیریت را بدست می آوردند.
علاوه بر اینها، نخبگان در راتبه های آموزشی داخل و خارج کشور در اولویت قرار می گیرند و سوابق تجربی شأن برای انتصاب پست های مدیریتی به نسبت ۵۰ درصد کاسته می شود.
در استخدام نخبگان وضعیت آنها از پیمانی به رسمی تغییر خواهد نمود و می توانند از ساعتهای شناور و دورکاری استفاده کنند. در ادامه حتی برای برعهده گرفتن مسئولیتهای تخصصی و خبرگی اولویت با نخبگان خواهد بود. پرداخت حق التحقیق به این نخبگان ۵۰ درصد بیشتر از سایر کارکنان خواهد بود.
همچنین دستگاههای اجرایی به جابجایی برگزیدگان به شکل انتقال بین دستگاههای اجرایی و واحدهای سازمان در صورت موافقت دستگاه مقصد به سهولت انجام می شود؛ یعنی حتی کمک نماییم نخبه ای راحت از دستگاهی به دستگاه دیگر منتقل شود. در این آیین نامه مجموعه ای از تسهیلات را به مجموعه ای این افراد خواهیم داد.
*درست است که یکی از علل اصلی مهاجرت نخبگان نبود شغل مناسب می باشد اما نبود امکانات و تسهیلات معیشتی هم یکی از دغدغه های نخبگان شمرده می شود برای این منظور چه تسهیلاتی را در نظر گرفته اید؟
بر اساس مطالعاتی که شده محور اثربخش بودن و داشتن شغل مناسب که تاکید می کنم ایجاد زیرساخت زندگی اولیه است از علل اصلی مهاجرت محسوب می شود. ما با همین مکانیزم درصدد افزایش حقوق نخبه ها حداقل به نسبت کارمندان دولت و دستگاههای اجرایی هستیم.
به اساتید نخبه به صورت مشخص و افرادی که فارغ التحصیل شدند و زندگی تشکیل داده اند چند نوع وام اعطا می نماییم نخستین آن وام فرزند آوری است که در سال جدید میزان آن بالا رفته است و تسهیلات بعدی در ارتباط با وام ازدواج است.
البته متوجه شدیم که عمده مشکلات در شهرهای بزرگ مسکن است؛ ما الحمدالله با همت دولت سیزدهم طرح ملی مسکن را برای نخبگان داریم؛ به صورت خاص و به طرق مختلف به دفتر رئیس جمهور پیشنهاد داده ایم برای چندهزار نخبه کشور شهرک های نخبگانی را در شهرهای بزرگ داشته باشیم. به جهت اینکه عمده استقرار نخبگان ما در مراکز استان ها و شهر تهران است؛ باید برای شهر تهران و سایر استانهای مهم به فکر باشیم تا شهرک نخبگانی ایجاد نماییم.
ایجاد چنین تسهیلاتی یک امر بدیهی و معمول در دنیاست که به صورت یکجا اسکان را برای این افراد ایجاد می کنند؛ البته میتوان این کار را توسعه داد و در کنار اینها مراکز آزمایشگاهی را هم برای نخبگان فراهم نمود. بدین واسطه مناطق نخبگانی را در سطح کشوری ایجاد می نماییم. هم اکنون نامه نگاری، جریان سازی و پیگیری های این برنامه انجام شده است. اجرای این طرح در کشور شدنی است. اگر بتوانیم به چند هزار نخبه این سرویس را عرضه کنیم؛ فکر می کنم به این واسطه طی چندسال آینده قطعا شاهد پایین ترین میزان مهاجرتی در رده اساتید جوان نخبه باشیم. برای پاسخ به این مطالبات اقدامات لازم را آغاز کردیم که به صورت کلی ۳ الی ۴ ماه از آن می گذرد و برای عملیاتی سازی احتیاج به مدت زمان بیشتری داریم.
عموماً به این که بنیاد همانند یکی از مجموعه های شبیه کمیته امداد شود، اعتراض دارم بنابراین یکی از راهبردهایی که در بنیاد به دنبال آن هستیم این است که تمام شیوه نامه ها را به تعامل متقابل نخبه و جامعه تبدیل و به روز رسانی کنیم؛ در سال آینده قطعا این مورد را اجرایی می نماییم که تسهیلات بدون عرضه خدمات اعطا نشود. عرضه هر گونه تسهیلات به نخبگان حق آنها بوده و کمکی از جانب حاکمیت است تا استعدادهای خویش را برای حل مسائل در کشور شکوفا کنند؛ این مورد در شیوه نامه های بنیاد ملی نخبگان ذکر شده است.
در شیوه نامه بنیاد ملی نخبگان تعامل متقابل نخبگان و جامعه را مد نظر داریم؛ بعنوان مثال افراد به شرط داشتن شرایط نخبگی، می توانند وارد دانشگاه شده و عضو هیأت علمی شوند؛ این به غیر از مسیر بقیه فارغ التحصیلان دکتری است.
همچنین معاونت علمی و فناوری برای ایجاد شرکتهای دانش بنیان تسهیلاتی را به نخبه یا استعداد برتر اعطا می کند؛ از دیگر تسهیلات برای نخبگان میتوان به طرح شهید وزوایی اشاره نمود که برای توانمندسازی در طول دوره دانشجویی این افراد در جهت توسعه فعالیتهای علمی و فرهنگی است که در ازای توانمند شدن بدنه نخبگانی (حضور در کنفرانس های داخلی و خارجی) تسهیلات اعطا می شود.
*در صحبتها اشاره کردید که دستگاههای اجرایی باید با بنیاد ملی نخبگان همکاری کنند و وظیفه اصلی بر دوش آنهاست. بنیاد ملی نخبگان در تعامل با دستگاههای اجرایی برآوردی از عملکرد این دستگاه ها در زمینه اقبال به جذب و بکارگیری نخبگان هم داشته است. چه دستگاه هایی با جذب نخبگان موافق بوده اند و اقبال بیشتری به آن داشته اند.
وزارت دفاع، وزارت کشور، وزارت خانه های صنعتی، به علاوه دستگاههای حاکمیتی همچون مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورایعالی انقلاب فرهنگی دستگاههای هستند که می توانند از ظرفیت نخبگانی بهره مند شوند.
در واقع بدنه رشته های فنی این دستگاه ها بیشترین کشش یا تقاضا جهت استفاده از نخبگان را دارند.
از آنجاییکه در بحث مهاجرت نخبگان هم اولویت با مهاجرت فارغ التحصیلان فنی است و رتبه دوم مهاجرتها به حوزه علوم انسانی مربوط می شود می توانیم از ظرفیت های نخبگان علوم انسانی در حکمرانی کشور بهره ببریم.
اما جالب است که با فضایی که در کشور اتفاق افتاده اقبال بیشتری نسبت به این مورد شاهد هستیم؛ هفته پیش وزیر محترم آموزش پرورش هم اعلام احتیاج به استفاده از ظرفیت نخبگانی کرده است؛ برای ما جالب توجه بود که وزارت آموزش بعنوان یک وزارت خانه زیرساختی در این زمینه اعلام نیاز کرده است.
اگر بتوانیم در هر ساختار کشور از این ظرفیت نخبگانی بهره ببریم قطعا پس از چند سال شاهد ارتقا کیفیت مدیریت و عملیات در دستگاه ها خواهیم بود.
ما هیچ مقاومت منفی را از جانب دستگاه ها مشاهده نکردیم؛ از دفتر مقام معظم رهبری که عالی ترین رتبه در حوزه حکمرانی در کشور است تا وزارت خانه های صنعتی، شرکتهای دولتی، بخش خصوصی و… همه با اقبال با این قضیه مواجه گشته اند.
ما در بنیاد ملی نخبگان از روش سیاست گذارانه استفاده کردیم تا عملکرد را مورد بررسی قرار دهم. ازاین رو در صدد راه اندازی سامانه ای هستیم که به صورت چندماه یکبار گزارشی از میزان جذب نخبگان در دستگاههای اجرایی به مردم عرضه دهیم چونکه این مطالبه اجتماعی از سوی مردم و رسانه ها درهای کمی که به روی ما بسته است را باز می کند. حالا هم در قدم اول دستگاه ها نه تنها استقبال کردند بلکه سریعاً تفاهم و توافق نامه منعقد کردیم. آخرین توافق نامه ها را با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و آموزش پرورش منعقد می نماییم. امیدواریم در ادامه دستگاههای دیگر به این جریان ملی بکارگیری نخبگان در حکمرانی بپیوندند. ما بعنوان دستگاه حاکمیتی باید زیرساخت را فراهم نماییم و بعد گزارش عرضه دهیم.
*آقای دکتر سند استراتژیک کشور در امور نخبگان در سال ۹۱ به تصویب رسید اما یکی از مطالبات رهبری بروز رسانی این سند است. دراین زمینه اقدامی انجام داده اید؟
این سند در سال ۹۱ در کشور تصویب شد؛ بر خلاف تصور اولیه که اجرای آن بر عهده بنیاد ملی نخبگان است قطعا اعلام می کنم که اجرای سند تنها، وظیفه بنیاد ملی نخبگان نیست بلکه نزدیک به حداقل ۱۰ دستگاه به صورت مستقیم دستگاه مخاطب سند هستند؛ وزارت آموزش پرورش، وزارت علوم، معاونت علمی، صداوسیما و… جز مخاطبان این سند هستند و در برابر اجرای این سند تکلیف دارند.
در حالیکه وظیفه بنیاد ملی نخبگان گزارش گیری از دستگاههاست؛ بر مبنای آخرین گزارش بنیاد ملی نخبگان (برنامه ششم بند ۳ ماده ۶۷) از اجرای این سند و خود اظهاری دستگاه ها که در سالهای گذشته انجام گرفته ۴۰ درصد محقق شده است؛ میتوان گفت تقریباً در اجرای سند موفق نبودیم و دلیل آن هم این بوده که بنیاد خودش را مسئول اجرای سند می دانسته است. در استراتژی اخیر بنیاد خود، مسئول اجرای سند نبوده و خویش را مسئول هماهنگی پیگیری و مطالبه گری می داند. بنیاد ملی نخبگان زیرساختها را آماده می کند و دستگاه ها اجرا می کنند.
البته که در این میان اشکالاتی هم به سند وارد است که نخبگان در طول این زمان اشاره کردند؛ در تحلیل هایی که انجام گرفته مفاد اثربخشی نخبگان در سند کمرنگ است و عمده اقدامات به سمت توانمندسازی مربوط می شود؛ در همین راستا از یکی دوسال قبل که رهبری در دیدار نخبگان دستور به روز رسانی سند استراتژیک نخبگان را دادند این فعالیت بر بنیاد تکلیف شده و فعالیتهای اولیه هم انجام گرفت؛ ما در هرصورت از آغاز سال جاری برنامه یک ساله ای برای به روز رسانی سند با شورای عالی انقلاب فرهنگی تعریف کرده ایم.
امیدوار هستیم در فصل سوم یا اول فصل چهارم سند بروزرسانی را به شورای عالی انقلاب فرهنگی عرضه نماییم که مرجع تصویب آن خواهد بود؛ این فعالیت را از آغاز سال جاری آغاز کردیم و انشا الله تا یکی دو فصل دیگر خروجی ها عرضه خواهد شد.
*باتوجه به این که بخش زیادی از مهاجرت نخبگان در رشته های علوم پایه رخ می دهد، بنیاد ملی نخبگان برای تقویت و پشتیبانی از رشته های علوم پایه و نخبگان این حوزه تسهیلاتی در دستور کار خود دارد؟
در حال تعریف و تدوین تسهیلات خاص و ویژه برای نخبگان علوم پایه هستیم و نتیجه آن بزودی توسط وزیر علوم یا معاونان وزارت خانه اعلام می شود. همانطور که پیشتر گفتیم مهاجرت نخبگان در حوزه علوم پایه زیاد است و اغلب دانشجویانی که المپیادی در حوزه علوم پایه هستند پس از ورود به دانشگاه رشته های خویش را تغییر می دهند؛ برای این منظور در صدد برآمدیم که شرایطی را فراهم نماییم تا المپیادی ها و رتبه های یک تا صد کنکور که حائز رتبه در رشته علوم پایه هستند در همین رشته ادامه تحصیل بدهند؛ رهبری هم به این مورد تاکید دارند که این افراد باید تقویت و بورس شوند.
از این رو بر مبنای تفاهمنامه ای که با وزارت علوم و شورایعالی انقلاب فرهنگی داریم مقرر است زیرساختی را برای جذب این افراد در دانشگاه و هیأت علمی شدن آنها فراهم کنیم؛ همینطور در این تفاهمنامه مقرر شده اگر فرد جذب دانشگاه هم نشود معادل درآمد یا حقوق استادیار پایه یک را چندسال پس از دکتری دریافت کند مشروط به این که پویایی های علمی خویش را ثابت نگه دارد و منافع خویش را به کشور برساند. این طرح از سال جاری اجرایی می شود.
یکی از محورهایی که مقام معظم رهبری تاکید دارند این است که حوزه علوم پایه کشور وضعیت خوبی ندارد؛ بسیاری از المپیادی ها و رتبه های یک تا صد، در دوره های دانش آموزی علوم پایه در داخل و خارج شرکت می کنند؛ برای ما سوال بود که چرا این افراد در این عرصه ها ادامه تحصیل نمی دهند و وارد رشته های علوم مهندسی و پزشکی می شوند؛ حضرت آقا اشاره کردند «از این رشته ها کشف در دنیا اتفاق می افتد و می توانیم خودمان را به لبه های علم در دنیا سریع تر نزدیک کنیم» با بررسی هایی که انجام دادیم دیدیم که دانش اموزانی که وارد تحصیلات دانشگاهی می شوند از درآمد حین تحصیل و آینده شغلی خود نگران هستند برای همین از علوم پایه به رشته های دیگر می روند؛ بنیاد ملی نخبگان با پشتیبانی از این افراد تلاش دارد که شرایطی را فراهم آورد که در طول تحصیل با خیال آرام تری مسیر خویش را ادامه بدهند؛ ما برای هر یک از این افراد، استاد راهنمایی تعریف می نماییم که پویایی شأن حفظ شود ضمن این که با هماهنگی وزارت علوم پس از کنکور به صورت پیوسته تا دکتری تحصیلات خویش را ادامه می دهند که دراین زمینه شورای استعداد درخشان وزارت علوم همکاری کرد.
در خصوص تسهیلاتی برای اشتغال این افراد در حوزه علوم پایه که عضو هیأت علمی شوند درحال مذاکره با وزارت علوم هستیم که در صورت موافقت امتیازی به این افراد اختصاص پیدا کند تا پس از چندسال یک شغل مناسب تحقیقاتی در یک پژوهشکده تحقیقاتی را بدست بیاورند؛ بنیاد ملی نخبگان در این صورت، معادل حقوق استادیاران جوان را به این افراد پرداخت می کند تا به شرایط ثابتی برسند. بنظر می رسد که اگر این شرایط فراهم گردد جلوی مهاجرت بخشی از سرمایه های المپیادی در رشته های علوم پایه را بگیرد. آیین نامه این طرح درحال تدوین است.
*یکی از تسهیلاتی که از گذشته در بنیاد ملی نخبگان به استعدادهای برتر اعطا می شد تسهیلات سربازی بود؛ آیا در عرضه این نوع تسهیلات تغییراتی اعمال شده؟
ارائه تسهیلات سربازی به نخبگان و استعدادهای برتر از گذشته در بنیاد ملی نخبگان وجود داشته که مشکل اصلی در تعداد افراد بود؛ سال جاری مذاکرات خوبی را با ستاد کل نیروهای مسلح داشتیم که تعداد افرادی که از این تسهیلات بهره مند می شوند بیشتر و دوبرابر شود؛ این طرح های جایگزین سربازی خیلی می تواند نخبگان و مستعدان را به سمت حل مسائل کشور ببرد؛ بر طبق این طرح نخبگان می توانند در مجموعه نهادهای فناور مشغول شوند یا از طرح های تحقیقاتی که کارفرماهای مشخص داخل دولت دارند، بهره برداری کنند.
*برنامه ها و تسهیلاتی که عنوان کردید بیشتر در ارتباط با نخبگان و استعدادهای برتر در مقاطع پس از کنکور بود برای شناسایی و جذب نخبگان در مقاطع پایین تر چه برنامه ای دارید. البته طرح «شهاب» یکی از برنامه ها برای شناسایی دانش آموزان برتر بوده اما برونداد خاصی از آن منتشر نشده است؛ آیا برنامه ای فراتر از طرح شهاب برای شناسایی نخبگان زیر سن دیپلم دارید؟
طرح «شهاب» که از سال ها پیش برای جذب نخبگان زیر دیپلم در بنیاد ملی نخبگان اجرایی شده، حالا وضعیت خوبی ندارد و نیازمند حمایت جدی آموزش و پرورش است. بایستی این وزارت خانه برای توسعه طرح «شهاب» و «سمپاد» بیشتر از گذشته کمک نماید.
تاکنون شناسایی استعدادها تا مقاطعی از تحصیل انجام شده اما برای ادامه این فرآیند که در زمینه توانمندسازی است باید وزارت آموزش و پرورش اقدام نماید. ما نباید از ظرفیت های مردمی در شناسایی استعدادها غافل شویم چونکه افراد مهم و مستعدی را در سرتاسر کشور داریم که دسترسی برای شناسایی شدن ندارند.
در همین راستا طرح های دیگری را در بنیاد ملی نخبگان تعریف کردیم که با کمک نهادهای مردمی این استعدادها از بدنه آموزش و پرورش شناسایی شوند.
در سند استراتژیک کشور در امور نخبگان، ما مکلف شدیم استراتژی هایمان از عالیِ محدود به سمت خوبِ گسترده برود که بنیاد این مورد را در دستور کار خود قرار داده است. ازاین رو در صدد هستیم لایه های دو و سه استعدادهای برتر کشور را بیابیم؛ در لایه های دو و سه افرادی هستند که شاید هوش و استعداد تحصیلی شأن به اندازه سمپاد نباشد ولی جز خوبان هستند و باید مورد توجه قرار بگیرند؛ ازاین رو با کمک نهادهای مردمی مانند کانون های نخبه پروری می توانیم به عرصه گسترده تری از توانمندسازی دانش آموزان در کشور بپردازیم.
این مجموعه ای از اقدامات است که به صورت خاص و دقیق غیر از طرح شهاب و سمپاد به شناسایی دانش آموزان بی بضاعت مستعد کشور می پردازد که لازم است به روستاها و شهرهای کوچک برویم و آنها را شناسایی نماییم. این مورد از راه نهادهای مردمی امکان پذیر است که در نهایت فقر مانع رشد آنها در ارتقا علمی شأن نشود.
یکی از مسائلی که مقام معظم رهبری مطرح نمودند بحث «هویت» است؛ پیش از این که این افراد در جغرافیا مهاجرت کنند در ذهنشان مهاجرت می کنند؛ البته این که نخبگان به فکر مهاجرت هستند به مجموعه هایی مانند بنیاد ملی نخبگان بر می گردد که به خوبی روی ایجاد هویت و هویت بخشی آنها کار نکرده ایم و در مسائل فرهنگی آنها وقت نگذاشته ایم و خیلی با قضیه خشک و تخصصی برخورد کردیم.
ما سال جاری برنامه های گوناگونی در حوزه مسائل فرهنگی نخبگان از دانش آموزان، دانشجویان تا فارغ التحصیلان طراحی کردیم که امیدوار هستیم مجموعه ای از استراتژی ها که در بنیاد ملی نخبگان در دستور کار قرار دارد به کار گرفته شود. همینطور ۸ استراتژی را در دستور کار قرار داده ایم و امیدواریم بزودی با برگزاری جلسه هیأت امنا با ریاست رئیس جمهوری برنامه ها را مصوب نماییم و مسیر را با قوت ادامه دهیم؛ از آغاز سال جاری تقاضا داشته ایم که این جلسه برگزار گردد و مفاد هم به دفتر رئیس جمهوری ارسال کرده ایم؛ انشا الله ظرف یک ماه آینده این جلسه برگزار گردد و نتایج را اعلام نماییم.
* آیا در بنیاد نخبگان، برنامه ای برای تشویق ایرانیهای خارج از کشور برای بازگشت دارید؟
چندسال است معاونت علمی برنامه ای را در خصوص بازگشت استعدادهای برتر شروع کرد که طی آن ۲۵۰۰ تا ۳ هزار نفر از نخبگانی که در ۱۰۰ یا ۲۰۰ دانشگاه برتر دنیا تحصیل کردند به کشور بازگشتند؛ درخواست بازگشت خیلی بیشتر از این تعداد است اما ظرفیت جذب آنها را نداریم و مهم ترین دلیل آن کمبود منابع مالی است. هر نخبه ای پس از بازگشت به یک سال زمان نیاز دارد تا جایابی شود؛ ما اگر بخواهیم به صورت متوسط به این افراد ۱۵ میلیون تومان ماهانه پرداخت نماییم (که عدد معمولی است) سالانه ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار برای هر یک نیاز است؛ اما هر سال درحال عودت چند صد نفر هستیم و اگر دولت بودجه را افزایش دهد می توانیم میزان بازگشت نخبگان را دو یا سه برابر کنیم؛ اگر سازمان برنامه به این مورد توجه کند وضعیت بهتر خواهد شد.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب