به بهانه روز جهانی مبارزه با بیابان زایی؛
حذف توانایی زایش سرزمین با تغییر اقلیم و دخالت های انسان
هوا فضا: به گزارش هوا فضا، بیابان حاصل خشکسالی هایی است که با مداخلات غیر اصولی در طبیعت وسعت آن در حال افزایش می باشد و به قول مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ایران دارای ۳۵ هزار کیلومتر مربع کانون های جدی گرد و غبار است، ضمن آنکه ۳۲۵ هزار کیلومتر مربع اراضی مستعد کانون گرد و غبار در کشور شناسایی شده است.
به گزارش هوا فضا به نقل از ایسنا، "️رانش بی سابقه زمین در محدوده پل زنگوله و نشست جاده باعث مسدودی جاده شد، این رانش در کیلومتر ۸۰ جاده چالوس با شکاف های عمیق و نشست ۲۰ تا ۳۰ سانتی متری جاده در بعضی نقاط همراه بوده است".
این جدید ترین فاجعه زیست محیطی کشور است که مدیر کل دفتر بررسی مخاطرات زیست محیطی سازمان زمین شناسی از آن بعنوان "تخریب سرزمینی" یاد می کند؛ تخریبی که مانع بازپروری و زایش محیط زیست می شود.
روزی برای مرثیه خوانی طبیعت
دکتر رضا شهبازی در گفتگو با ایسنا ضمن اشاره به روز ۲۷ خرداد؛ روز مبارزه با بیایان زایی، اظهار داشت: سابقه این نامگذاری به اوایل دهه ۹۰ میلادی بر می گردد که سران کشورها گرد هم آمدند و متوجه شدند که موضوع هایی مانند تغییر اقلیم و تغییر کاربری اراضی و فشاری که انسان به طبیعت وارد می کند، از ظرفیت پذیرش طبیعت خارج شده است و علایم و نشانه هایی از خود نشان داده است که به آن "تخریب سرزمین" می گوییم.
وی تخریب یک سرزمین را به مفهوم حذف توانایی تولید، بارآوری و زایش یک سرزمین معنا کرد و افزود: در تخریب سرزمینی واحدهای سرزمینی، توانایی بازپروری خویش را ندارد که این امر بر اثر دو عامل "تغییر اقلیم" و "دخالت های انسان" است.
شهبازی تصریح کرد: از دهه ۹۰ که جامعه جهانی به فکر نامگذاری روزی برای مبارزه با بیابان زایی افتاد، حدود ۳۰ سال می گذرد و در آن سال ها افرادی زیادی در رابطه با این مورد حساس نبودند، ولی امروزه به علت فرآیند فزاینده تخریب های سرزمینی در سراسر جهان، حساسیت های جوامع نسبت به آن افزایش پیدا کرده است که به نظر من این امر یک دستاورد به حساب می آید.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ضمن اشاره به شرایط زیست محیطی حاکم در کشور، اظهار نمود: مهمترین خصوصیت های تغییر اقلیمی که در کشور حاکم است، تغییر الگوی بارش و خشکسالی های شدید می باشد. نمونه آن رانش زمین در جاده چالوس است؛ در فصلی که کمتر انتظار داریم، سیل های خیلی شدید را تجربه می نماییم و در حالیکه در فصل پاییز و زمستان که بارش های مؤثر را انتظار داریم، کمتر بارش را شاهد می باشیم.
وی نمونه دیگر این رخدادها را سیل های بسیار وسیع در اسفند ۹۷ و فروردین و اردیبهشت ۹۸ عنوان نمود و با تکیه بر این که قبل این دو سال کشور خشکسالی های بسیار شدید را پشت سر گذاشته بود، خاطرنشان کرد: اینها رخدادهای نامتعارفی هستند که به آنها "رخدادهای حدی" می گویند که هم اکنون شانس وقوع آنها دائم بیشتر و بیشتر می شود؛ به این معنا که در زمان های کوتاه تر پدیده های حدی مانند سیل های مخرب را تجربه می نماییم.
شهبازی، تجربه کردن خشکسالی ها و دوره های خشکی شدیدتر در زمان های کوتاه تر را از دیگر تبعات رخدادهای حدی ذکرد کرد و اظهار داشت: اینها در حالیست که فشار ما بر منابع و جمعیت بیشتر شده و در کنار آن از آنجاییکه استانداردهای زندگی درحال تغییر است، خواسته های مردم تغییر یافته است و بر این اساس فشار آنها بر منابع طبیعی هم افزایش پیدا کرده است،
آثار فشار بیشتر انسان بر طبیعت
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی تصریح کرد: زمانیکه فشار بر منافع طبیعی بر اثر افزایش جمعیت بیشتر می شود، در نهایت سرانه ها هم کاهش می یاید و مهم ترین سرانه ای که ما داریم، سرانه آب است که به ازای هر نفر کاسته می شود. اینها اتفاقاتی است که اگر به آنها توجه نکنیم، اسیر چرخه باطل و بازی باخت باخت میان انسان و طبیعت می شویم.
به نقل از ایشان، در این چرخه باطل دائم انسان به منابع طبیعی فشار وارد می نماید و چون خواسته هایش بیشتر شده است، در نتیجه مبادرت به تغییر اراضی و آلودگی منابع آب، خاک و هوا می کند و از طرفی پاسخ طبیعت به این اقدامات، رخدادهای بسیار شدید می باشد.
وی، گسترش ساخت و سازها در مناطق نامناسب مانند حریم گسل ها را از دیگر اقدامات منفی در طبیعت عنوان نمود و اظهار داشت: خیلی از مناطق در حالی گسترده شده اند که در محدوده های گسل هستند و تنها یک زمینلرزه کفایت می کند که سازه ها ویران شود.
شهبازی نمونه دیگر فشار بر منابع طبیعی را برداشت بی رویه از منابع آب دانست و اضافه کرد: آثار آن فشار بر منابع آب های سطحی و زیر زمینی است که با خشکی تالاب ها و عرصه و پهنه های مراتع نشان داده می شود.
وی با تکیه بر این که در نهایت عرصه های خشک تبدیل به کانون های گرد و غبار می شوند، تصریح کرد: در زیر زمین هم با برداشت های بی رویه از سفره های زیر زمینی بدون تغذیه آبخوان ها سبب خالی شدن آبخوان های سرزمینی شده و در نهایت ما را با پدیده "فرونشست" مواجه کرده است.
این محقق حوزه مخاطرات زیست محیطی با اشاره به اینکه مخاطرات زیست محیطی در همه جای دنیا درحال رخ دادن است، نمونه دیگر را آتش سوزی گسترده در کالیفرنیا عنوان نمود و اظهار داشت: در چنین کشورهایی که منابع جنگلی بزرگی دارند، مبحث آتشسوزی پر رنگ تر از فرونشست زمین است؛ در حالیکه در ایران، مخاطره فرونشست زمین پر رنگتر است.
افزایش وسعت کانون های گرد و غبار
وی بیابان ها را اکوسیستمی بر روی زمین دانست که ارتباط مستقیمی با خشکی هوا دارند و اضافه کرد: هر چه به سمت خشک تر شدن پیش برویم، به توسعه اکوسیستم بیابان کمک شده است و در شرایط فعلی هم شرایط بیابانی درحال گسترش است و هم ما به لحاظ اقلیمی با شرایط خشکی مواجه بوده ایم و هستیم.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی خاطرنشان کرد: در ارزیابی اکوسیستم های بیابانی یکسری معیارها و شاخص هایی استفاده می شود که بر مبنای آن اعلام می شود کشوری گسترش بیابان داشته است. بر مبنای برآوردهای ما در ایران حدود ۳۵ هزار کیلومتر مربع کانون های جدی گرد و غبار وجود دارد، ضمن آنکه ۳۲۵ هزار کیلومتر مربع اراضی مستعد کانون گرد و غبار در کشور شناسایی شده است.
وی مساحت ۳۲۵ هزار کیلومتر مربع مستعد گرد و غبار را سطح قابل توجهی از کل مساحت کشور دانست و یاداور شد: در ۵ تا ۶ سال قبل که برای نخستین بار نقشه های کانون های گرد و غبار را تهیه کردیم و در اختیار ستاد ملی مقابله با گرد و غبار قرار دادیم، مساحت کانون های گرد و غبار به همین میزان بوده است.
وی ادامه داد: در ایام ۱۷ و ۱۸ خرداد ماه تهران شرایط بدی به لحاظ گرد و غبار را تجربه کرد؛ چون که دشت های جنوب تهران بخصوص "صالحیه" در جنوب غربی تهران و کرج و جنوب شرقی شهر قزوین غبار خیز بوده و مستعد تولید گرد و غبار هستند.
شهبازی، شهرهای استان خوزستان، اصفهان و زابل به علت خشکی هامون و هیرمند را نمونه های دیگری از شهر های کشور نام برد که متاثر از پدیده گرد و غبار هستند.
فرونشست زمین
شهبازی، پدیده فرونشست زمین را یکی دیگر از معیارهای تخریب سرزمینی عنوان نمود و اظهار داشت: متاسفانه مشاهده می شود که پهنه های فرونشست درحال گسترش است و به این معنا است که در محدوده هایی مانند جنوب تهران، مساحت فرونشست در بازه زمانی یک دهه گذشته (از اوایل دهه ۹۰ تا اواخر آن) ۲ تا ۳ برابر شده است.
وی با تکیه بر این که نرخ فرونشست کاهش داشته، ولی سطح آن گسترش یافته است، تصریح کرد: این که نرخ فرونشست کاهش یافته، لزوما علامت خوبی نیست؛ چون امکان دارد در بعضی نواحی اقدامات خوبی صورت گرفته باشد، ولی در بیشتر نواحی، فشردگی در لایه های آبخوان ها رخ داده است و آب مناسبی در دسترس آبخوان ها قرار ندارد.
این محقق حوزه مخاطرات زیست محیطی با اشاره به اینکه فرونشست در اصفهان، بحرانی شده است، خاطرنشان کرد: ولی این چنین نیست که سایر نقاط کشور با این پدیده مواجه نباشند؛ چون که حتی استانهای گلستان، مازندران و گیلان هم با این چالش مواجهند.
زمین لغزش ها
مدیر کل دفتر مخاطرات زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی، پدیده زمین لغرش ها را از دیگر معیارهای تخریب سرزمینی دانست و در این مورد توضیح داد: تواتر رخدادهای زمین لغزش در کشور نسبت به گذشته بشدت در حال افزایش می باشد که دلیل آن دخل و تصرف های انسانی و تغییر اراضی (از منابع طبیعی به سمت اراضی کشاورزی و از کشاورزی به ویلاسازی و جاده ها) بوده است.
وی ادامه داد: این تغییرات سبب شده اراضی بیشتر در معرض سیل و هم زمین لغزش ها قرار گیرند. همه اینها معیار تخریب سرزمینی یا بیابان زایی است؛ چون باروری اکوسیستم به مرور زمان کاسته می شود و منابع آب، خاک و هوا رو به تخریب می رود.
سدسازی های پیرامون
مدیر کل دفتر مخاطرات زیست محیطی سازمان زمین شناسی در مورد پروژه های عظیم سدسازی در کشورهای پیرامونی، اظهار داشت: این روش خوبی برای حل مسائل زیست محیطی نیست؛ چون که نتایج زیست محیطی آن متوجه همه کشورها خواهد بود.
شهبازی تصریح کرد: وقتی یک سرزمین خشک می شود، تخریب سرزمینی و گرد و غبار حاصل از آن مرز سیاسی و جغرافیایی نمی شناسد و نتایج آن مشمول کل منطقه می شود.
منبع: هوا فضا
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب