آیا شبیه سازی انسان، دخالت در کار خداست؟ راز مخالفت کلیسا با شبیه سازی
هوا فضا: اگر شبیه سازی را در قالب قدرت الهی ببینیم، می توان اظهار داشت که این فناوری نیز در امتداد اراده و قوانین الهی است، برای اینکه هیچ خلقتی بیرون از قدرت خداوند صورت نمی گیرد.
به گزارش هوا فضا به نقل از مهر، امروزه شبیه سازی انسان یکی از موضوعات مهم و چالش های دانش بشری از نظر علمی، اخلاقی و حقوقی می باشد.
سؤالی که در ابتدا بنظر می رسد اینکه: آیا شبیه سازی انسان دخالت در کار خداست و آفرینش محسوب می شود؟ آیا تولد انسان ها به روشی غیر بوسیله معمول جنسی، خلق بشر توسط بشر به حساب می آید، یا از مقولاتی مانند اختراع هواپیما و تولید الکتریسیته است؟
یکی از علل مخالفت با شبیه سازی و تحریم آن، این است که مخالفین باور دارند شبیه سازی انسان دخالت در کار خداست و آفرینش بحساب می آید.. این مخالفت ها در همه ادیان الهی وجود دارد. پاپ ژان پل دوم در رابطه با آنهایی که به دنبال شبیه سازی انسان هستند، می گوید: آنان از سر تکبر، این باور را در سر دارند که پروژه آنها از پروژه خالق برای بشریت بهتر است و این یعنی خویش را خدا پنداشتن و از حدود انسانی و محدوده مجاز بیرون رفتن.
شاید این واکنش کلیسای کاتولیک نسبت به دیدگاه اشخاصی نظیر ویلیام مائستری بود که در مورد شبیه سازی می گوید: ما تلاش می نماییم تا بوسیله این تکنولوژی، خدا شویم و این وسوسه همیشگی بوده تا فقط خودمان را جای خدا بگذاریم.
موضوع شبیه سازی در مذاهب اسلامی هم با اعتراضاتی روبه رو شده است. فقهای اهل سنت که به تحریم شبیه سازی فتوا داده اند، همگی اعتقاد دارند که شبیه سازی مصداق خلق نیست.
مطابق با بیانیه نهائی مجمع الفقه الاسلامی، صراحتاً بیان شده است: «مخفی نماند که این عملیات و مانند آن، خلق یا جزئی از خلق به شمار نمی رود. خداوند عزوجل می فرماید: أَمْ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَکاءَ خَلَقُوا کَخَلْقِهِ فَتَشابَهَ الْخَلْقُ عَلَیْهِمْ قُلِ اللَّهُ خالِقُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ هُوَ الْواحِدُ الْقَهَّارُ (رعد، ۱۶)» (مجمع الفقه، ۱۴۱۸، ص ۳۶۹).
تعریف و سازوکار شبیه سازی انسان
در تعریف عام و اجمالی، شبیه سازی انسان فرآیندی است که طی آن، مجموعه ژن های انسان توسط متخصصین و با بهره بردن از تکنولوژی های جدید این عرصه، مهندسی و برنامه ریزی می شوند. اما از نظر تخصصی و علمی، شبیه سازی انسانی فرآیندی بمراتب پیچیده تر است که سازوکار آن به شرح زیر است:
۱. سلول جنسی (تخم یا تخمک ).
۲. سلول سوماتیک (بافتی) از یک عضو بدن انسان.
۳. فرایند تخلیه هسته ای و جایگزینی آن در هسته ای دیگر.
به منظور تولید یک موجود انسانی همسان، ابتدا سلول تخمک از یک فرد مونث دریافت شده و نقشه ژنتیکی (DNA) آن استخراج می گردد. سپس یک سلول سوماتیک (بافتی) از فرد دیگر (نظیر سلول های استخوانی، پوستی، مغزی، عصبی و غیره) گرفته شده و نقشه ژنتیکی آن هم تخلیه می شود.
در ادامه، DNA سلول سوماتیک با استفاده از روش های شیمیایی و الکتریکی به درون سلول تخمک فاقد DNA اصلی وارد می گردد. هر سلول از بافت های بدن انسان، حاوی تمامی اطلاعات ژنتیکی بدن است، اما صرفا اطلاعات مربوط به بافت خود در آن فعال و قابل بیان است. در صورتیکه در سلول تخمک، تمامی اطلاعات ژنتیکی بدن بصورت فعال و بالقوه موجود است. بدین ترتیب، بعد از جایگزینی نقشه ژنتیکی سلول سوماتیک در هسته تخلیه شده سلول تخمک، تمامی اطلاعات ژنتیکی فعال شده و از قابلیت های سلول تخمک (به استثنای DNA اصلی آن) بهره برداری می شود.
سپس این سلول مهندسی شده به رحم فرد اهداکننده تخمک منتقل شده و مراحل تکامل طبیعی خویش را طی می کند و منجر به تولید موجودی انسانی می شود که از نظر ساختار، نقشه و اطلاعات ژنتیکی کاملا مشابه فرد اهداکننده DNA است.
در همین چارچوب، رئوف کمال، پژوهشگر حوزه تدبر در قرآن، در مقاله ای به بررسی این مورد از نظر آیات و روایات پرداخته است که در ادامه به آن می پردازیم:
دلیل برای مباح بودن عمل شبیه سازی انسان را می توان برمبنای برخی آیات قرآن مورد بررسی قرار داد. به عبارتی اگر شبیه سازی را در قالب قدرت الهی ببینیم، می توان اظهار داشت که این فناوری هم در جهت اراده و قوانین الهی است، چونکه هیچ خلقتی بیرون از قدرت خداوند صورت نمی گیرد.
۱. خداوند آفرینش را از طرق مختلف ممکن ساخته است: سوره یس، آیه ۸۲: إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَیْئًا أَن یَقُولَ لَهُ کُن فَیَکُونُ فرمان او چنین است که چون چیزی را اراده کند، تنها به آن می گوید: «باش»، پس موجود می شود. این آیه نشان داده است که هر نوع خلقتی در نهایت تحت اراده الهی قرار دارد. اگر بشر توانسته به فناوری شبیه سازی برسد، این هم نوعی اذن و مشیت الهی است.
۲. تنوع در شیوه های خلقت در قرآن: در قرآن روش های مختلفی برای خلقت انسان ذکر شده است ۱. خلقت آدم از خاک، بدون این که پدر و مادر داشته باشد - سوره حج، آیه ۵ ۲. خلقت از نفس واحد مانند حوّا از آدم - سوره نساء، آیه ۱ ۳. خلقت از نطفه (مقاربت جنسی) - سوره انسان، آیه ۲ ۴. خلقت بدون پدر (حضرت عیسی) - سوره آل عمران، آیه ۵۹ از این تنوع می توان نتیجه گرفت که راه های مختلفی برای خلقت وجود دارد و خلقت محدود به یک روش خاص نیست. اگر شبیه سازی هم روشی برای خلق انسان باشد، می توان آنرا در قالب قدرت الهی دید.
۳. شبیه سازی به عنوان مظهر قوانین خلقت الهی: سوره انبیا، آیه ۳۰: و َجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ و هر چیزی را از آب زنده نمودیم. این آیه نشان داده است که حیات دارای اصول و قوانینی است که خداوند در جهان قرار داده است. شبیه سازی هم نوعی استفاده از این قوانین برای ایجاد حیات است، نه یک خلق مستقل از خداوند.
۴. جان بخشیدن به هر چه که خداوند اراده نماید: سوره سجده، آیه ۹: ثُمَّ سَوَّاهُ وَنَفَخَ فِیهِ مِن رُّوحِهِ سپس او را موزون ساخت و از روح خویش در او دمید.
اگر انسانی بوسیله شبیه سازی به وجود بیاید و زندگی کند، این نشان دهنده آن است که خداوند اراده کرده که این فرد دارای حیات و روح باشد. در غیر این صورت، اصولا چنین انسانی امکان زندگی پیدا نمی نماید. با این دیدگاه، شبیه سازی نه به مفهوم رویارویی با خلقت خداوند است و نه خارج از اراده الهی. بلکه بشر با بهره بردن از استعدادهایی که خدا به او داده، از قوانین خلقت برای ایجاد یک نسخه جدید از حیات استفاده می نماید.
بنا بر اصل اباحه در احکام شرعی هر چیزی ذاتاً مباح است مگر این که دلیل قطعی بر حرمت آن وجود داشته باشد. این اصل در فقه اسلامی پذیرفته شده و می توان آنرا به بحث شبیه سازی هم تعمیم داد:
۱. استعداد خلقت به اراده خداوند وابسته است نکته مهمی که هیچ چیزی بدون اراده الهی به وجود نمی آید. این تفکر با آیات گوناگونی همخوانی دارد، از جمله: سوره فاطر، آیه ۴۳: و َلَن تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِیلًا و هیچگاه برای سنت خدا تغییری نخواهی یافت. اگر انسان توانسته به فناوری شبیه سازی برسد، این نشان دهنده آن است که خداوند این امکان را در نظام خلقت قرار داده و آنرا ممنوع نکرده است.
۲. قاعده اباحه و اصل عدم تحریم: در قرآن، تنها برخی چیزها صراحتاً ممنوع یا حرام اعلام شده اند، مانند: خوردن گوشت مردار، خون و گوشت خوک سوره بقره: ۱۷۳ ربا خواری سوره آل عمران: ۱۳۰ ظلم و فساد سوره بقره: ۲۰۵ اما در مورد شبیه سازی هیچ آیه ای که صریحاً آنرا حرام بداند وجود ندارد. بنابراین، طبق اصل اباحه، این عمل ذاتاً جائزاست. مگر این که دلیل قطعی بر حرمت آن بیابیم.
۳. آفرینش در قالب قدرت خداوند است، نه خارج از آن: حتی اگر انسان با فناوری شبیه سازی موجودی را بوجود آورد، باز هم این یک خلق مستقل نیست، بلکه استفاده از قوانینی است که خداوند در طبیعت قرار داده. سوره تغابن، آیه ۳: خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَصَوَّرَکُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَکُمْ آسمان ها و زمین را به حق آفرید و شما را صورتگری کرد، پس چه نیکو صورتگری است. این نشان داده است که هر گونه خلقت، حتی اگر بوسیله فناوری باشد، در نهایت بر پایه قوانین الهی است.
این دیدگاه منطقی و منطبق با اصول قرآنی است. چون که معتقد است: اگر خداوند امکان شبیه سازی را در نظام خلقت قرار داده، پس این کار خارج از اراده او نیست، چیزی که در قرآن صراحتاً حرام نشده، مباح است و شبیه سازی مقابله یا تعارضی با خلقت خداوندی ندارد، بلکه استفاده از قوانین اوست. به طور خلاصه فرآیند تخلیه هسته ای و جایگزینی آن در هسته ای دیگر. هر سلول از بافت های بدن انسان، حاوی تمامی اطلاعات ژنتیکی بدن است، اما صرفاً اطلاعات در ارتباط با بافت خود در آن فعال و قابل بیان است. در همین چارچوب، رئوف کمال، پژوهشگر حوزه تدبر در قرآن، در مقاله ای به بررسی این مورد از نظر آیات و روایات پرداخته است که در ادامه به آن می پردازیم: دلیل برای مباح بودن عمل شبیه سازی انسان را میتوان برمبنای برخی آیات قرآن مورد بررسی قرار داد.
این مطلب هوافضا را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات کاربران هوافضا در مورد این مطلب