چرا با وجود آمار بالای مرگ ومیر، كلاه ایمنی استفاده نمی شود؟
تمسخر و بی اعتمادی دو عامل اصلی کنار گذاشتن کلاه ایمنی
به گزارش هوا فضا، مردم شهر های مختلف ایران، بیشتر از هر زمان دیگری به موتورسیکلت برای جابه جایی درون شهری تکیه کرده اند و هم زمان، خطرات ناشی از استفاده نکردن از تجهیزات ایمنی هم بیشتر شده است. نکته ای که محققان کشور به دنبال پیداکردن علل آن هستند.
به گزارش هوا فضا به نقل از ایسنا، در سالیان اخیر، استفاده از موتورسیکلت در شهر های ایران، بخصوص در مناطق شمالی کشور، رشد قابل توجهی داشته است. این رشد بیشتر به سبب مزایای خاص موتورسیکلت است؛ همچون قیمت مناسب تر، مصرف سوخت کمتر، امکان حرکت در کوچه ها و مسیرهای پرترافیک، و همینطور تعمیرات ارزان تر. این وسیله نقلیه سبک به انتخابی محبوب در میان جوانان تبدیل گشته و در سفرهای داخل شهری و حتی روستایی نقش پررنگ تری پیدا کرده است. با این وجود، رشد سریع استفاده از موتورسیکلت بدون درنظر گرفتن زیرساخت های فرهنگی، اجتماعی و قانونی مناسب، نتایج منفی جدی به دنبال داشته است. یکی از مهم ترین این پیامدها، بی توجهی به نکات ایمنی، بخصوص استفاده نکردن از کلاه ایمنی، است که جان هزاران نفر را به خطر انداخته است.
در واقع، با آنکه خیلی از کشورها تلاش نموده اند فرهنگ استفاده از کلاه ایمنی را جا بیندازند، هنوز در ایران این فرهنگ به خوبی شکل نگرفته است. این در حالیست که آمارها به وضوح نشان می دهند که در تصادفات جاده ای، موتورسواران بشدت در معرض صدمه های جسمی، بخصوص ضربه به سر، قرار دارند. استفاده از کلاه ایمنی می تواند احتمال مرگ و شدت صدمه را تا حد زیادی کم کند. اما با وجود هشدارها و حتی قوانین اجبار آور، خیلی از موتورسواران همچنان علاقه ای به استفاده از این وسیله ایمنی ندارند. بررسی علل این رفتار و شناخت عوامل مؤثر بر آن، برای ممانعت از صدمه های بیشتر، امری ضروری و حیاتیست.
در همین راستا، وجیهه جلائیان بخشنده، استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه گلستان، به همراه یکی از همکاران خود، پژوهشی در مورد علل استفاده نکردن از کلاه ایمنی در میان موتورسواران شهر گرگان انجام داده اند. هدف اصلی آنها بررسی این مساله از زاویه دید خود موتورسواران و با تمرکز بر شرایط اجتماعی و ذهنی آنها بوده است.
این پژوهش با نگاهی جامعه شناختی بدنبال درک این مساله بوده که چرا با وجود آگاهی عمومی از خطرات، همچنان استفاده از کلاه ایمنی در سطح پایینی قرار دارد.
برای انجام این مطالعه، محققان از روشی به نام تحلیل مضمون استفاده کردند که روشی کیفی است و به جای تمرکز بر اعداد و آمار، تلاش می کند معانی و باورهای افراد را از دل مصاحبه ها و صحبت هایشان بیرون بکشد. آنها با ۱۵ موتورسوار در شهر گرگان مصاحبه های نیمه ساختاریافته انجام دادند؛ یعنی مصاحبه هایی که چارچوبی کلی دارد اما اجازه می دهد گفتگو به شکل باز و آزاد هم جلو برود.
نتایج این پژوهش نشان دادند که استفاده نکردن از کلاه ایمنی تنها به علل فیزیکی یا ناراحتی از پوشیدن آن محدود نمی گردد. شش دلیل اصلی برای این رفتار شناسایی شد؛ همچون فشار اجتماعی، مشکلات ظاهری و فیزیکی، نبود آموزش کافی، بی اعتمادی به قانون و مسئولان، نادیده گرفتن خطر و احتیاج به ابراز خود.
به طور خاص، خیلی از موتورسواران گفته اند که برای پرهیز از تمسخر یا برچسب خوردن از جانب دوستانشان، از کلاه ایمنی استفاده نمی کنند، حتی اگر آنرا همراه داشته باشند.
در کنار این موارد، محدودیت هایی که کلاه ایمنی به وجود می آورد هم تاثیر زیادی داشته است. موتورسواران به سنگینی کلاه، فشار آن بر گردن، مختل شدن دید و شنیدن و همینطور به هم ریختن ظاهرشان اشاره کرده اند. برخی گفته اند فقط در زمستان یا برای فرار از جریمه از کلاه استفاده می نمایند. همچنین، کمبود آموزش های ایمنی و ایجاد عادت های غلط در میان موتورسواران، سبب شده که حتی اگر کسی اعتقاد به فایده کلاه داشته باشد، باز هم از آن استفاده نکند.
در بخش دیگر نتایج، محققان به نکته مهمی اشاره کرده اند که در تحقیقات قبلی کمتر به آن توجه شده بود: بی اعتمادی به نهادهای قانونی و اجرایی. خیلی از افراد اعتقاد دارند قانون ها سلیقه ای اجرا می شود و اجرای ناعادلانه یا ناقص قوانین سبب شده آنها حس کنند رعایت قانون ضرورتی ندارد. این فقدان اعتماد، سبب شده که قانون گریزی در این زمینه عادی شود. در کنار این موضوع، احساسی که برخی موتورسواران نسبت به مهارت شخصی یا کنترل شرایط دارند، سبب می شود خویش را از خطر استثنا بدانند.
اهمیت این یافته ها در آن است که نشان می دهند برای افزایش استفاده از کلاه ایمنی، نمی توان فقط به جریمه یا قانون اکتفا کرد. راهکارهایی مانند آموزش عمومی، دسترسی بهتر به کلاه های ایمن و ارزان، تبلیغات توسط افراد مشهور، و همینطور اجرای مؤثر و دائمی قانون، در کنار یکدیگر می توانند مؤثر واقع شوند.
پژوهشگران اعتقاد دارند برنامه ای جامع دراین خصوص می تواند بخصوص در شهرهایی مثل گرگان که استفاده از موتورسیکلت رایج است، جان انسان های بسیاری را نجات دهد.
این پژوهش علمی که با تأکید بر داده های میدانی و با نگاه جامعه شناسانه، تصویری واقعی و دقیق از وضعیت ایمنی موتورسواران و موانع اجتماعی پیش روی آنها عرضه کرده است، در «فصلنامه جامعه شناسی کاربردی» انتشار یافته که از نشریات علمی پژوهشی وابسته به دانشگاه اصفهان است.
منبع: هوا فضا
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب